Wszędzie marrani. Chrześcijańscy kabaliści i podbój Nowego Świata

Kryptojudaizm

Hiszpańska inkwizycja i wypędzenie żydów z Hiszpanii w 1492 roku były jednymi z najważniejszych wydarzeń w czasach nowożytnych. Nawróceni żydzi przeniknęli do chrześcijaństwa, gdzie mogli dokonać zemsty. Żydowscy kabaliści stali się chrześcijańskimi kabalistami.

Kiedy weszli do Włoch, wspierali renesans a w Amsterdamie renesans północny. Luter ustanowił protestantyzm, tworząc schizmę, która trwale wyrwała dużą część chrześcijańskiej Europy spod katolickiej kontroli. Różokrzyżowcy wspierali karierę czołowego fałszywego proroka i żydowskiego apostaty, Sabbataja Zewi. Wyjeżdżając z Holandii ci sekretni różokrzyżowcy, znani w amerykańskiej historii jako “Pielgrzymi”, wyruszyli w podróż do Nowego Świata przez Anglię, gdzie mieli nadzieję na rozpoczęcie nowego masońskiego eksperymentu znanego jako Nowa Atlantyda.

W 1290 roku król Edward wydał dekret o wydaleniu wszystkich żydów z Anglii. Wszystkie koronowane głowy Europy poszły za jego przykładem. Francja wypędziła żydów w 1306 r. W 1348 roku tym śladem poszła Saksonia. W 1360 Węgry, w 1370 Belgia, w 1380 Słowacja [przypis tłumacza – nieścisłość, nie było takiego państwa], w 1420 Austria, w 1444 roku Holandia.

Podobnie jak w innych częściach Europy, gwałtowne prześladowania rosły w Hiszpanii i Portugalii, gdzie w 1391 roku setki tysięcy żydów zostało zmuszonych do przejścia na katolicyzm. Publicznie nawróceni żydzi, znani jako marrani (Marranos), a także jako konwertyci (Conversos), byli chrześcijanami, ale potajemnie kontynuowali praktyki judaizmu.

Podczas gdy inscenizowane nawracanie żydów na inną religię w trakcie hiszpańskiej Inkwizycji jest najbardziej znanym przykładem, jak wyjaśnił rabin Joachim Prinz w “The Secret Jews” (Tajemni żydzi), “żydowska egzystencja w przebraniu wyprzedza Inkwizycję o ponad tysiąc lat” [Joachin Prinz, The Secret Jews (New York: Random House, 1973) p. 5]. Przykładem mogą służyć pierwsze sekty gnostyckie, które składały się z mistyków Merkaby, którzy przyjęli chrześcijaństwo. Podobnie w VII wieku Koran zalecał wczesnej wspólnocie muzułmańskiej: “I powiedziała pewna grupa spośród ludu Księgi: “Wierzcie na początku dnia w to, co zostało zesłane tym, którzy uwierzyli, a wyrzeknijcie się wiary na jego końcu;” [3:72, Koran, Bielawski, http://www.planetaislam.com/koran_bielawski.html].

Jak pokazał Louis I. Newman w “Jewish Influences on Christian Reform Movements” (Żydowski wpływ na chrześcijańskie ruchy reformacyjne), podobną tendencję można zaobserwować w przypadku ewolucji kataryzmu, a ostatecznie w protestantyzmie i w innych chrześcijańskich herezjach. Katarzy, zwani także Albigensami, byli gnostycką sektą z XIII wieku, która czciła Lucyfera. Ich wpływ rozciągał się za pośrednictwem templariuszy na legendy Świętego Graala a tym samym na różokrzyżowców i na masonerię. W swoim potępieniu herezji „Adversus Albigenses”, Lucas z Tuy, hiszpański mnich, stwierdził:

Świeccy przywódcy i sędziowie miast słuchają doktryn herezji od żydów, których zaliczają do swoich znajomych i przyjaciół … Uczą innych żydów, by promowali swoje bluźnierstwa przeciwko chrześcijanom, aby mogli w ten sposób wypaczyć wiarę katolicką. Wszystkie synagogi złośliwych żydów mają patronów i korumpują przywódców niezliczonymi darami, i przyciągają złotem sędziów do własnej kultury … ” [ Lucas Tudensis: De Altera vita jideigue controversiis adversus Albigensium errores; ed. Mariana, Ingolstadt, 1612, pp. 189-190; cited in Louis I. Newman. Jewish Influences on Christian Reform Movements, p. 140, http://www.christianjewishlibrary.org/pdf/lcju_jewishinfluence.pdf].

Marrani przyłączyli się do takich zakonów jak franciszkanie, dominikanie i karmelici bosi, w których ich prorocka eschatologia była często piętnowana jako herezja [Ezer Kahanoff, “On Marranos and Sabbateans: A Reexamination of Charismatic Religiosity – Its Roots, Its Place and Its Significance in the Life of the Western Sephardi Diaspora.”, https://ia802703.us.archive.org/30/items/MarranosAndSabbateans/MarranosAndSabbateans.pdf].

Zakon karmelitów bosych został założony w 1593 roku przez dwóch hiszpańskich świętych, świętą Teresę z Avili i świętego Jana od Krzyża. Jan od Krzyża urodził się jako Juan de Yepes y Alvarez w rodzinie marranów [C.P. Thompson. St. John of the Cross: Songs in the Night (London: SPCK, 2002), p. 27.].

Mistyczna teologia Jana znajduje się pod wpływem neoplatońskiej tradycji Pseudo-Dionizego Areopagity, chrześcijańskiego teologa i filozofa z końca piątego i początku szóstego wieku [Jan wspomina Pseudo-Dionizego cztery razy—S2.8.6; N2.5.3; CB14-15.16; Ll3-3.49. Luis Girón-Negrón, “Dionysian thought in sixteenth-century Spanish mystical theology,” Modern Theology, 24(4), (2008), p. 699].

Święty Jan od Krzyża utożsamia się z postacią Pseudo-Dionizego Areopagity, ateńskiego konwertyty nawróconego przez apostoła Pawła. Mistyczne nauki Pseudo-Dionizego były powszechnie akceptowane na Wschodzie, zarówno w kościołach chalcedońskich jak i nie-chalcedońskich, a także miały silny wpływ na późniejszy mistycyzm zachodniego średniowiecza, w szczególności na Mistrza Eckharta.

W oparciu o wstępne doniesienia członków misji karmelitów bosych w Basrze w XVI wieku, mandejczycy z Iraku byli nazywani “chrześcijanami od świętego Jana” [Lupieri Edmondo. “Friar of Ignatius of Jesus (Carlo Leonelli) and the First ‘Scholarly’ Book on Mandaeaism (1652).” ARAM Periodical, 2004, 16 (Mandaeans and Manichaeans): pp. 25–46].

Często utożsamiani są z sabejczykami, źródłem okultystycznych nauk izmailitów, które podobno zostały przekazane templariuszom. Z tego powodu Mandejczycy byli “wschodnimi mistykami” legendy różokrzyżowców, która później stała się podstawą sekty sabejskiej Braci azjatyckich.

Dziad z Teresy z Avili ze strony ojca, Juan Sánchez de Toledo, był marranem [Anna Foa. “Teresa’s ‘marrano’ grandfather.” Osservatore Romano (March 2, 2015)].

Podczas ciężkiej choroby Teresa przeżywała okres religijnej ekstazy. Około 1556 roku gdy różni przyjaciele sugerowali, że napady Teresy mają charakter diaboliczny, jej spowiednik, jezuita święty Franciszek Borgia, zapewnił ją o ich boskiej inspiracji. Dom Borgia, włosko-hiszpańskiej rodziny szlacheckiej, która zyskała rozgłos w czasie włoskiego renesansu, był powszechnie uważany za rodzinę marranów [The Menorah, Volumes 20-23, (Intercollegiate Menorah Association, 1932), p. 163; Vicente Blasco Ibáñez. The Borgias: or, At the feet of Venus. (P. Dutton & Co. Inc., 1930), p. 242, 313; Sarah Bradford. Lucrezia Borgia: Life, Love and Death in Renaissance Italy].

Borgiowie stali się potentatami w sprawach kościelnych i politycznych w piętnastym i szesnastym wieku, wydając dwóch papieży: Kaliksta III w latach 1455-1458 i papieża Aleksandra VI w latach 1492-1503. Zwłaszcza za panowania Aleksandra VI, podejrzewano ich o wiele zbrodni, w tym cudzołóstwo, kazirodztwo, symonię, kradzież, przekupstwo i morderstwa, w tym trucie arszenikiem [Arsenic: A Murderous History. (Dartmouth Toxic Metals Research Program, 2009)].

Marrani byli również zaangażowani w tworzenie zakonu jezuitów. Ignacy Loyola, który założył jezuitów w 1534 roku, był członkiem heretyckiej sekty znanej jako Alumbrados, co znaczy “Oświecony”, która składała się głównie z konwertytów [Ezer Kahanoff, “On Marranos and Sabbateans: A Reexamination of Charismatic Religiosity – Its Roots, Its Place and Its Significance in the Life of the Western Sephardi Diaspora”].

Chociaż nie ma bezpośrednich dowodów na to, że Loyola był marranem, według “Lo Judeo Conversos en Espna Y America” (Żydowscy konwertyci w Hiszpanii i Ameryce), “Loyola” jest typowym nazwiskiem konwertytów [Antonio Domingues Ortiz (Ediciones ISTMOS: Madrid), http://www.amijewish.info/crypto-names2.html]. Jak ujawnił Robert Maryks, w “The Jesuit Order as a Synagogue of Jews”, następcą Loyoli Diego Layneza był marranem, podobnie jak wielu jezuickich przywódców, którzy nastąpili po nim [The Jesuit Order as a Synagogue of Jews, (Leiden: Brill, 2009)].

Faktycznie, marrani stali się liczni w chrześcijańskich zakonach do tego stopnia, że papiestwo narzuciło prawa “czystości krwi”, nakładając ograniczenia na wejście “nowych chrześcijan” do instytucji takich jak jezuici.

Krzysztof Kolumb

Według “History of the Marranos” historyka Cecila Rotha: “Związek żydów z odkryciem Ameryki nie był jedynie kwestią przypadkowego zbiegu okoliczności. Epokowa wyprawa z 1492 roku była w gruncie rzeczy w dużej mierze przedsięwzięciem żydowskim, a raczej operacją marranów” [Cecil Roth. History of the Marranos (Philadelphia: Jewish Publication Society of America, 1932), p. 271, http://newensign.christsassembly.com/A%20History%20of%20The%20Marranos.pdf].

Edykt z Alhambry, zwany również edyktem wydalenia, został wydany 31 marca 1492 roku, przez wspólnych katolickich monarchów Hiszpanii, Izabelę I z Kastylii i Ferdynanda II z Aragonii, nakazujących wydalenie żydów z Królestw Kastylii i Aragonii oraz ich terytoriów i posiadłości do 31 lipca. Cztery dni później, wieczorem 3 sierpnia, 1492 roku, Kolumb wyruszył z Hiszpanii z trzema statkami: Santa María, Pinta i Niña, w przygodę, której kulminacją było europejskie odkrycie Nowego Świata. Zbieg tych dat od dawna sugerował, że Kolumb mógł kierować misją, której celem jest znalezienie nowego schronienia dla prześladowanych żydów.

Estelle Irizarry, profesor lingwistyki z Georgetown University, twierdzi, że Kolumb był katalończykiem, który próbował ukryć swoje żydowskie dziedzictwo. Irizarry zauważa, że Kolumb zawsze pisał po hiszpańsku, czasem pisał po hebrajsku, a podczas pierwszej podróży odwoływał się do żydowskich świąt w swoim dzienniku. Niedawno wielu hiszpańskich naukowców, takich jak Jose Erugo, Celso Garcia de la Riega, Otero Sanchez i Nicholas Dias Perez, doszli do wniosku, że Kolumb był marranem [Charles Garcia. “Was Columbus secretly a Jew?” CNN (May 24, 2012), https://edition.cnn.com/2012/05/20/opinion/garcia-columbus-jewish/index.html].

Kolumb nie mówił po włosku, podpisał swoją ostatnią wolę i testament 19 maja 1506 roku, jego życzenia były zgodne z żydowskimi zwyczajami. Zarządził także przekazanie pieniędzy żydowi, który mieszkał w lizbońskiej dzielnicy żydowskiej. Kolumb użył trójkątnej sygnatury kropek i liter przypominających inskrypcje znalezione na nagrobkach żydowskich cmentarzy w Hiszpanii. Według brytyjskiego historyka Cecila Rotha “The History of the Marranos”, anagram był tajemniczym substytutem kadiszu, modlitwy recytowanej w synagodze przez żałobników po śmierci bliskiego krewnego.

Ponadto Kolumb zostawił pieniądze na wsparcie krucjaty, mając nadzieję, że jego następcy podejmą się wyzwolenia Ziemi Świętej. Simon Wiesenthal w “Sails of Hope” twierdzi, że w świetle wygnania żydów z Hiszpanii, podróż Kolumba była motywowana chęcią znalezienia bezpiecznej przystani. Carol Delaney, antropolog kultury na Uniwersytecie Stanforda, konkluduje że Kolumb był głęboko religijnym człowiekiem, którego celem było popłynięcie do Azji w celu zdobycia złota potrzebnego do sfinansowania krucjaty w celu odzyskania Jerozolimy i odbudowy Świątyni Jerozolimskiej [Charles Garcia. “Was Columbus secretly a Jew?” CNN (May 24, 2012)].

Kolumb był zięciem Rycerza Chrystusa. Po tym, jak templariusze zostali zlikwidowani w 1312 roku bullą papieską wydaną przez papieża Klemensa V, były Zakon Rycerzy Templariuszy został odtworzony w Portugalii jako Wojskowy Zakon Chrystusa. Zakon został założony w 1319 roku pod ochroną króla Portugalii, Denisa I, który odmówił ścigania i prześladowania byłych rycerzy, jak miało to miejsce we wszystkich innych suwerennych państwach znajdujących się pod wpływem politycznym Kościoła katolickiego. Zakon był poświęcony żeglarstwu i sponsorował wielu najbardziej znanych odkrywców historii. Vasco da Gama był członkiem zakonu, a książę Henryk Żeglarz, o którym spekuluje się że jako jeden z nielicznych odkrył Nowy Świat przed Krzysztofem Kolumbem, był Wielkim Mistrzem. Kolumb mógł wykorzystać mapy swojego krewnego, by udać się do Ameryki, gdzie jego statki pływały pod flagami z insygniami zakonu, czerwonym krzyżem templariuszy.

Wbrew powszechnym wyobrażeniom, podróż Kolumba do Nowego Świata nie była finansowana przez królową Izabelę, lecz przez dwóch żydowskich konwertytów, Louisa de Santangel i Gabriela Sancheza oraz innego wybitnego żydowskiego portugalskiego męża stanu i filozofa kabalistycznego, Dona Isaaca Abrabanela [Charles Garcia. “Was Columbus secretly a Jew?” CNN (May 24, 2012)].

Filozofia Abarbanela dotyczyła nauk i tego, jak świat odnosi się do żydowskiej religii i tradycji, a jego apologetyka broni żydowskiej idei przyjścia mesjasza. Często sugeruje się, że egzegeza Abarbanela została napisana w celu dania nadziei hiszpańskim żydom, że nadejście mesjasza jest nieuchronne w ich czasach.

Konkwistadorzy

Pere Bonnin, po przestudiowaniu listy 3500 nazwisk ze spisu społeczności żydowskich Hiszpanii, sporządzonego przez Kościół katolicki i znalezionego w księgach inkwizycji, przytoczył żydowskie pochodzenie historycznie znanych postaci Krzysztofa Kolumba, Hernana Cortesa, Miguela de Cervantesa Saavedra i wielu innych [Pere Bonnin. Sangre Judia. (Flor de Viento, Barcelona, 2006)]. Dwóch najsłynniejszych konkwistadorów to Cortes, który podbił Azteków, i Francisco Pizarro, który poprowadził podbój Imperium Inków. Byli kuzynami drugiego stopnia z Estremadury, gdzie urodziło się wielu hiszpańskich zdobywców. Kiedy Cortes po raz pierwszy podbił Meksyk dla Hiszpanii w 1521 roku, zrobił to z szeregiem tajnych żydów znajdujących się wśród jego ludzi. Zakony katolickie, które uczestniczyły i wspierały eksplorację, ewangelizację i pacyfikację, to głównie dominikanie, karmelici, franciszkanie i jezuici.

Po wydaleniu [z Półwyspu Iberyjskiego] wielu żydów sefardyjskich wyemigrowało do Holandii, Francji i ostatecznie do Włoch, skąd przyłączyli się do innych wypraw do obu Ameryk. Pod koniec XVI wieku zorganizowane społeczności żydowskie powstały w portugalskiej kolonii Brazylii, holenderskim Surinamie i Curaçao, hiszpańskim Santo Domingo oraz angielskich koloniach Jamajki i Barbadosu. Ponadto istniały niezorganizowane społeczności żydowskie na terenach Hiszpanii i Portugalii, gdzie działała inkwizycja, w tym w Kolumbii, na Kubie, w Portoryko, w Meksyku i Peru.

Rola żydów była znacznie istotniejsza w najwcześniejszych poszukiwaniach, osadnictwie i rozwoju Karaibów i Ameryki Południowej, niż wcześniej sądzono. Kilka społeczności żydowskich rozkwitało na Karaibach, w Ameryce Środkowej i Południowej, szczególnie w tych regionach, które były bardziej holenderskie i angielskie, bardziej tolerancyjne. Według dr Wima Kloostera, holenderskiego historyka, żydowskie statki kursujące po Atlantyku nosiły takie nazwy jak Mazel Tov lub Bekeerde Jood (Nawrócony Żyd) [Andrew Brooks “Jewish Voyagers to the New World Emerging From History’s Mists.” New York Times (July 29, 1997)]. “Żydowscy piraci z Karaibów”, bestseller Ed Kritzlera, opowiadają o żydowskich pionierach, takich jak pirat Mojżesz Cohen Henriques, który był plagą hiszpańskiej floty i jego brat Abraham.

W połowie XVII wieku największe skupiska żydowskie na półkuli zachodniej znajdowały się w Surinamie i Brazylii. Na początku XVIII wieku połowa europejskiej populacji Surinamu, a następnie terytorium Holandii, była żydowska [Andrew Brooks “Jewish Voyagers to the New World Emerging From History’s Mists.” New York Times (July 29, 1997)].

Dr Anita Novinsky, profesor historii na Uniwersytecie w San Paulo, oszacowała, że w regionie wokół Rio de Janeiro i stanu Bahia w XVII i XVIII wieku marrani stanowił 20% ludności pochodzenia europejskiego. Liczba ta wzrosła do 50% w regionie Paraiba w pobliżu Recife, centrum lukratywnego handlu cukrem [Andrew Brooks. “Jewish Voyagers to the New World Emerging From History’s Mists.” New York Times (July 29, 1997)].

Archeolog Hugo Ludeña postawił hipotezę, że konkwistador Francisco Pizarro był faktycznie z pochodzenia marranem, z powodu osobliwego hebrajskiego symbolu znalezionego w ossuarium Pizarro. Przez niemal stulecia zmumifikowane szczątki Pizarro były wystawione w szklanej trumnie w katedrze w Limie w Peru. Jednak w latach siedemdziesiątych XX wieku znaleziono urnę, którą społeczność naukowa postanowiła uznać za kości Pizarro. Ludeña stwierdził, że grawer na wieńcu urny, zawierający trzy skrzyżowane elipsy zamknięte w kole, był symbolem żydowskim, stosowanym również w obrzędach pogrzebowych rodziny [“Arqueólogo sugiere que conquistador Francisco Pizarro fue de origen judío.” Historia De Lima Virreinal (January 21, 2008)].

Reformacja protestancka

Początkowo wyzwanie Marcina Lutra wobec katolicyzmu przyjęli żydzi, którzy byli ofiarami inkwizycji, i którzy mieli nadzieję, że złamanie mocy Kościoła doprowadzi do większej tolerancji dla innych religii. Byli nawet tacy jak Abraham Farissol, który uważał Lutra za kryptożyda, reformatora nastawionego na poszukiwanie religijnej prawdy i sprawiedliwości, i którego obrazoburcze reformy skierowane były w kierunki powrotu do judaizmu. [“Luther, Martin.” In: Encyclopaedia Judaica , 2nd Edition, Volume 13, (Detroit, New York and others, 2007)]. Niektórzy badacze, zwłaszcza diaspory sefardyjskiej, tacy jak Joseph ha-Kohen (1496-c. 1575), byli mocno pro-reformacyjni. [“Martin Luther (1483-1546).” Jewish Response to Anti-Semitism, http://www.jewishresponse.com/blog/client/page.cfm/Martin-Luther].

Sam Luter, spokrewniony z Ludwikiem I Newmanem, interesował się kabałą, być może pod wpływem dzieł Johanna Reuchlina, wielkiego wuja współpracownika Lutra i głównego założyciela luteranizmu po Lutrze, Philippa Melanchthona. Melanchton napisał w 1520 roku: “wolałbym umrzeć, niż być oddzielonym od Lutra”, którego potem porównał z Eliaszem i nazwał “człowiekiem pełnym Ducha Świętego”. Melanchthon zawołał po śmierci Lutra: “Umarły jest jeździec i rydwan Izrael, który rządził kościołem w tym ostatnim wieku świata!” [Otto Kirn. “Melanchthon, Philipp.” Jackson, Samuel Macauley. New Schaff–Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge. 7 (3rd ed.). (New York: Funk and Wagnalls, 1910). pp. 282].

Melanchtona łączyły z Reuchlinem niemalże synowsko-ojcowskie relacje, dopóki reformacja ich nie zniszczyła. W 1490 roku Reuchlin ponownie znalazł się we Włoszech. Podczas swojej drugiej wizyty w Rzymie w 1490 roku Reuchlin zapoznał się z Pico di Mirandola we Florencji i, ucząc się od niego o kabale, zainteresował się językiem hebrajskim [Gotthard Deutsch & Frederick T. Haneman. “Reuchlin, Johann von.” (Jewish Encyclopedia, 1906)].

Idąc za Pico wierzył, że znalazł w kabale teozofię, którą można wykorzystać w obronie chrześcijaństwa i pojednaniu nauki z tajemnicami wiary. Kabalistyczne pomysły Reuchlina zostały wyjawione w “De Verbo Mirifico”, a ostatecznie w “De Arte Cabbalistica”, w którym podzielił się z papieżem Leonem X, nauczanym przez Pico papieżem Medyceuszy, jak poznał Pico i jego grono filozofów, którzy odnawiali starożytną mądrość.

Heinrich Graetz i Francis Yates twierdzili, że te związki pomogły w rozpaleniu protestanckiej reformacji [Franes Yates. The Occult Philosophy in the Elizabethan Age (Routledge & Kegan Paul, 1979), p. 32; Erika Rummel. The case against Johann Reuchlin (University of Toronto Press, 2002), pp. iv–xv.]. Sam Luter popierał Reuchlina w sporze znanym jako “Bitwa o księgi”, który stał się debatą, w którą zaangażowali się główni myśliciele i władcy Europy. Wielu zwolenników Reuchlina uważało, że pierwszym krokiem do nawrócenia żydów było przejęcie ich ksiąg. Pogląd ten popierał Johannes Pfefferkorn, żydowski konwertyta na katolicyzm i zwolennik dominikanów, którzy prowadzili kampanie przeciwko żydom i próbowali zniszczyć kopie Talmudu, a także zaangażowali się w publicystyczną batalię z Reuchlinem.

Spór o Pfefferkorna spowodował rozłam w Kościele i ostatecznie sprawa trafiła do sądu papieskiego w Rzymie. Kiedy w 1517 roku Reuchlin otrzymał tezy zapowiedziane przez Lutra, zawołał: “Dzięki Bogu, w końcu znaleźli człowieka, który da im tak wiele do zrobienia, że będą zmuszeni, aby moja starość skończyła się w pokoju” [George Edwin Rines, ed.. “Reuchlin, Johann.” Encyclopedia Americana (1920)]. Był to problem żydowski – wyjaśnia Louis I. Newman – który pomógł rozpalić ogień reformacji; konflikt wokół kwestii żydowskiej wytworzył środowisko, w którym pojawił się i rozwinął ruch Lutra, podobnie jak judaizujące herezje dwunastego i trzynastego wieku były częściowo stymulowane przez debatę nad Talmudem” [Louis I. Newman. Jewish Influences on Christian Reform Movements (Columbia University Press, 1925) p. 626].

Kilku żydowskich konwertytów na luteranizm, których znał Luter, wpłynęło na niego w wielu dziedzinach. Należą do nich Mateusz Adrian, hiszpański żyd, nauczyciel Conrada Pellicana i gramatyk Fabritius Capito, przyjaciel Erasmusa. Luter wielokrotnie zwracał się o radę do żydowskich studentów i rabinów. Żydzi odwiedzali go w domu, aby omówić z nim trudne fragmenty Biblii, zwłaszcza w celu rewizji jego przekładu. Pewnego razu trzech żydów, Shmaryah, Shlomoh i Leo odwiedzili go w Wittenberdze i wyrazili radość z tego, że chrześcijanie zajęli się teraz żydowską literaturą i wspomnieli o nadziei wielu żydów, że chrześcijanie masowo wkroczą do judaizmu w wyniku reformacji.

Rola nawróconych żydów w rozpowszechnianiu doktryn stojących za reformacją została już podkreślona. W średniowieczu żydowscy konwertyci, którzy atakowali swą dawną wiarę, to Mikołaj Donin, Paweł Christian, Abner-Alphonso z Burgos (ok. 1270 – ok. 1347), Jan z Valladolid (ur. 1335), Paweł z Burgos (ok. 1351 – 1435) i Geronimo de Santa Fe (lata 1400-1430). Kierowany nienawiścią do judaizmu talmudycznego Paweł z Burgos, erudyta i znawca literatury talmudycznej i rabinistycznej, napisał “Dialogus Pauli et Sauli Contra Judæos, sive Scrutinium Scripturarum”, który stał się źródłem Lutra dla “Von den Juden und ihre Lügen” (O żydach i ich kłamstwach) [http://aaargh.vho.org/fran/livres8/MartinLuther.pdf]. Victor von Carben był zaangażowany w spór Pfefferkorna, Emmanuel Tremellius, który opublikował łacińską wersję Biblii hebrajskiej, Jochanan Isaac, autor dwóch gramatyk hebrajskich i jego syn Stephen, wszyscy stali się protestantami i pisali polemiki przeciwko katolicyzmowi.

Około 1524 roku żydzi pochodzący z Europy z radością opisywali antyklerykalne tendencje protestanckich reformatorów kabaliście Abrahamowi ben Eliezerowi ha-Levi w Jerozolimie. Na podstawie tego raportu kabaliści uważali Lutra za swego rodzaju kryptożyda, który wychowa chrześcijan z zachowaniem dystansu od złych elementów ich wiary [H. H. Ben-Sasson, “The Reformation in Contemporary Jewish Eyes,” in: PIASH, 4 (1970); S.W. Baron, in: Diogenes, 16, no. 61 (1968), 32–51; “Reformation,” Jewish Virtual Library]. Abraham ben Eliezer powiedział, że wielki astrolog w Hiszpanii, imieniem R. Joseph, napisał w prognozie dotyczącej znaczenia zaćmienia słońca w roku 1478, prorokując o człowieku, który zreformowałby religię i odbudował Jerozolimę. Abraham ben Eliezer dodaje, że “na pierwszy rzut oka wierzyliśmy, że człowiekiem zapowiadanym przez gwiazdy był mesjasz ben Josef [Mesjasz], ale teraz jest oczywiste, że jest on nikim innym, jak człowiekiem wspomnianym [przez wszystkich, tj. Lutrem], który jest niezmiernie szlachetny we wszystkich swoich przedsięwzięciach i wszystkie te prognozy są realizowane w jego osobie” [Ibid].

Okultystyczny dwór Elżbiety I

W Anglii najważniejszą konsekwencją reformacji protestanckiej było ustanowienie niezależnego Kościoła przez króla Henryka VIII, a następnie ustanowienie Kościoła Anglii pod rządami królowej Elżbiety I. Istnieje niewiele dowodów na obecność marranów w Anglii za panowania Elżbiety I. Jednak, podobnie jak gdzie indziej, ich ukryta obecność emanowała dzięki wpływom chrześcijańskiej kabały.

Dwór królowej Elżbiety I był przesiąknięty ezoteryką. Magiczny wiersz Edmunda Spensera “The Faerie Queene” i jego neoplatońskie hymny na cześć Elżbiety, opublikowane w latach dziewięćdziesiątych XVI wieku były bezpośrednim wyzwaniem dla kontrreformacji i ich stosunku do – heretyckiej natury – filozofii renesansu. W wierszu, inspirowanym Zakonem Podwiązki, szereg rycerzy podąża jeden za drugim, takimi jak Rycerz Czerwonego Krzyża, bohater Pierwszej księgi, który nosi herb Świętego Jerzego. Ponadto Christopher Marlowe napisał „Doktora Fausta”, sztukę napisaną na podstawie legendy o Fauście, w której czarownik sprzedaje swą duszę diabłu w zamian za moc i wiedzę.

Podobnie jak “Faerie Queene” Spensera, Brytyjczycy zaakceptowali proroctwo Merlina, które głosiło, że Saksoni będą rządzić Brytyjczykami, dopóki Król Artur nie przywróci ich należnego im miejsca jako władców. Proroctwo było związane z Geoffreyem z Monmouth (1100 – 1155), duchownym i jedną z głównych postaci w rozwoju brytyjskiej historiografii i popularyzatorem opowieści króla Artura. Geoffrey z Monmouth jest najbardziej znany ze swojej kroniki “Historia Regum Britanniae”, która rozpoczyna rzekomą historię Brytanii od pierwszej osady założonej przez Brutusa, potomka trojańskiego bohatera Aeneasa. Proroctwo zostało przyjęte przez naród brytyjski i ostatecznie użyte przez Tudorów, którzy twierdzili, że są potomkami Artura i prawowitych władców Wielkiej Brytanii [Charles Bowie Millican, Spenser and the Table Round, (New York: Octagon, 1932)].

Ameryka Północna przyciągnęła szczególną uwagę w Anglii, gdy narodził się pomysł odkrycia północno-zachodniego przejścia na Wschód. John Bale, pisząc w latach czterdziestych XVI wieku, zidentyfikował protestancki Kościół anglikański jako aktora w historycznej walce z “fałszywym” Kościołem katolickim, co było wspierane przez jego interpretacje Księgi Apokalipsy. Poglądy Johna Foxe’a, autora znanego z utworu “Księga męczenników Foxe’a”, stały się szeroko akceptowane w Kościele Anglii przez co najmniej jedno pokolenie. Według Foxe’a Anglicy prowadzili wojnę przeciwko Antychrystowi, ale kierował nią cesarz chrześcijański (echo z Konstantyna I), który utożsamiany był z Elżbietą I. Foxe, odnosząc się do “mojego wiejskiego kościoła w Anglii, “zdefiniował przeznaczenie Anglii jako narodu wybranego” przez Boga [Patrick Collinson, “Truth, lies and fiction in sixteenth-century Protestant historiography.” The Historical Imagination in Early Modern Britain: History, Rhetoric, and Fiction, 1500-1800. ed. Donald R. Kelley, David Harris Sacks. (Cambridge University Press, 1991)].

Imperialne ambicje panowania Elżbiety łączyły się także z ezoteryką reprezentowaną przez Johna Dee i innych. John Dee (1527 – 1608 lub 1609) był królewskim astrologiem królowej Elżbiety I, która uważała, że odkrył on tajemnicę wyczarowywania aniołów za pomocą konfiguracji numerycznych w tradycji kabały. To John Dee został uznany za twórcę określenia “Imperium Brytyjskie”. Dee utożsamiał się również z brytyjskim imperialnym mitem wokół Elżbiety I [Frances Yates, The Occult Philosophy in the Elizabethan Age, (London: Routledge, 1979) p. 90]. Według Donalda Tysona: “Plan Dee polegał na wykorzystaniu złożonego systemu magii przekazywanego przez anioły, aby rozwinąć politykę ekspansjonistyczną jego władcy, Elżbiety I” [“The Enochian Apocalypse,” in Richard Metzger. Book of Lies: The Disinformation Guide to Magick and the Occult (second ed.). (Newburyport, Massachusetts: Red Wheel/Weiser/Conari, 2008)].

W swoich 1576-ciu ogólnych i rzadkich pamiątkach zawartych w “Perfect Arte of Navigation”, Dee opowiadał się za polityką politycznego i gospodarczego wzmocnienia Anglii i ekspansji imperialnej poprzez kolonizację i morską supremację na drodze do Nowego Świata.

Dee położył podwaliny pod brytyjski imperializm, twierdząc, że podboje króla Artura dały Elżbiecie I tytuł do obcych krajów, takich jak Grenlandia, Islandia, Fryzja, północne wyspy w kierunku Rosji i bieguna północnego. Dee twierdził, że Nowy Świat został dany Brytyjczykom przez Opatrzność. Ponadto stwierdził, że Brutus z Brytanii i król Artur, a także Madog, podbili ziemie w obu Amerykach i dlatego ich spadkobierca, Elżbieta I z Anglii, ma tam pierwszeństwo [Ken MacMillan. “Discourse on history, geography, and law: John Dee and the limits of the British empire, 1576–80.” Canadian Journal of History (April 2001)].

Jednym z najwierniejszych zwolenników Dee na dworze był sir Christopher Hatton, który był głównym zwolennikiem światowej podróży sir Francisa Drake’a. Wyprawy Drake’a były legendarne, czyniąc go bohaterem dla Anglików, ale piratem dla Hiszpanów, dla których był znany jako El Draco, “Smok”. Drake przeprowadził także drugą wyprawę dookoła świata, od 1577 do 1580 roku. Drake był wiceadmirałem angielskiej floty w 1588 roku przeciwko hiszpańskiej Armadzie, której przegrana została rzekomo spowodowana przez czarnoksięskie sztuczki Johna Dee. Kiedy Elizabeth skonsultowała się z Dee, jak najlepiej przeciwstawić się napierającym hiszpańskim okrętom, doradził jej i Drake’owi, aby powstrzymali się od pościgu, ponieważ hiszpańska flota została rozbita przez burzę. Kiedy burza zniszczyła Armadę i pomogła zwycięstwu Anglii, wielu dworzan było przekonanych, że burza była skutkiem czarów Dee.

W ten sposób Dee stał się wzorem dla postaci czarownika Prospero w “Burzy” Szekspira. Uważano także że to Drake był czarodziejem i sprzedał swą duszę diabłu w zamian za sukcesy w bitwach Hiszpanią. Twierdzi się, że zorganizował on także kilka zjazdów czarownic, które miały wywołać burzę i zapobiec inwazji [Michael Howard. “The British Occult Secret Service.” New Dawn, (May 10, 2008)].

Dee był bliskim przyjacielem szpiega i odkrywcy sir Waltera Raleigha (1554-1618). Pomocny w angielskiej kolonizacji Ameryki Północnej, Raleigh otrzymał królewski patent na zwiedzanie Virginii, co utorowało drogę przyszłym osadom angielskim. Raleigh był również zainteresowany magią. W swojej “History of the World” Raleigh wyjaśnia, że w przeważającej części zła reputacja magii była skutkiem niezasłużonego oczerniania, i że w dawnych czasach magowie byli znani jako mędrcy: Persowie jako Mędrcy, Babilończycy jako Chaldejczycy, Grecy jako filozofowie i żydzi jako kabaliści, “którzy lepiej rozumieli moc natury i stosowali rzeczy, które działają by naprawić rzeczy, które niedomagają” [The History of the World (New YorK: B. Franklin, 1829) Chap. XI, p. 385, https://archive.org/details/historyofworld00rale].

Brat przyrodni Raleigha, sir Humphrey Gilbert (ok. 1539-1583), próbował bezskutecznie założyć stałą kolonię w Ameryce Północnej i Nowej Fundlandii. Gilbert następnie obrał bardziej południową trasę przez Atlantyk. W 1584 wysłał ekspedycję badawczą, która zlokalizowała Roanoke Island, obecnie w Północnej Karolinie, i wróciła jesienią do Anglii. W następnym roku wysłał ekspedycję wojskową pod kierownictwem sir Richarda Grenville’a, który zbudował tam fort i pozostał do wiosny 1586 roku.

Różokrzyżowcy

Według Frances Yates ruch różokrzyżowców był wynikiem wizyty Johna Dee w czeskiej Pradze, leżącej w części Świętego Cesarstwa Rzymskiego rządzonego przez katolickich Habsburgów. Dzięki rozmowom z aniołami Dee uważał się za obarczonego specjalną powinnością komunikacji, którą dzielił z wielkimi biblijnymi prorokami Eliaszem, Henochem i św. Janem, autorem Księgi Apokalipsy [Deboarah E. Harkness. John Dee’s Conversations with Angels Cabala, Alchemy, and the End of Nature (Cambridge University Press, 1999), p. 136].

Aniołowie obiecali również, że Dee będzie działał w celu przywrócenia jedności religijnej poprzez pojednanie między katolikami i protestantami. Według Petera Frencha, Dee wierzył w “hermetyczną religię miłości”, która zasypałaby podziały między protestantami i katolikami [Peter French, John Dee: The World of an Elizabethan Magus (New York: Routledge and Kegan Paul, 1972), pp. 123-125].

Ale Dee wierzył również, że proroctwa zostały “opublikowane … na cały świat” [John Dee, John Dee’s Actions with Spirits, edited with an introduction by Christopher Whitby. 2 vols. Vol. II: 376-377]. Aniołowie powiedzieli Dee, że pomoże w ustanowieniu nowej, objawionej przez anioły powszechnej religii, która obejmowałaby również żydów i muzułmanów [Deboarah E. Harkness. John Dee’s Conversations with Angels Cabala, Alchemy, and the End of Nature. (Cambridge University Press, 1999), p. 149]. Sprawa nawrócenia żydów była kluczowa w kontekście apokaliptycznych oczekiwań czasów Dee. Według Deborah Harkness: “Wiele uwag Dee o nawróceniu w rozmowach z aniołami  łączyło paradoksalną, choć dość powszechną, wczesnonowoczesną mieszankę antysemityzmu z intensywnym zainteresowaniem tajemną, mistyczną wiedzą hebrajską” [Deboarah E. Harkness. John Dee’s Conversations with Angels Cabala, Alchemy, and the End of Nature. (Cambridge University Press, 1999), p. 150].

Aby uzyskać poparcie dla swoich ambicji politycznych, Dee nadal poszukiwał sponsora, chociaż ani Elżbieta, ani Filip II Hiszpanii nie wyrazili zainteresowania jego planami. W 1583 roku, kiedy Dee był w Pradze, próbował zainteresować mistycznie usposobionego Rudolfa II, Króla Czech i Cesarza Rzymskiego, swoim imperialistycznym programem i anielskimi przekazami. Aniołowie nakazali Dee powiedzieć Cesarzowi, że jest opętany przez demony, i nakazują mu słuchać anielskiego przesłania. “Jeśli mnie usłyszysz i uwierz mi, będziesz triumfować,” Dee powiedział Rudolfowi, ale “jeśli nie usłyszysz mnie, Pan, Bóg, który stworzył Niebo i Piekło … zrzuci cię z tronu” [John Dee and Edward Kelly, A True and Faithful Relation of what happened for many years…, edited by Meric Casaubon, pp. 230-231; cited in Deborah E. Harkness. John Dee’s Conversations with Angels (Cambridge University Press, 1999) p. 55]. Cel misji Dee został tak określony przez współczesnego obserwatora:

Uczony i znany Anglik, który nazywał się doktor Dee, przybył do Pragi, aby zobaczyć cesarza Rudolfa II i na początku został dobrze przyjęty przez niego; przewidywał, że cudowna reformacja nastąpi w świecie chrześcijańskim i da świadectwo ruinom nie tylko miasta Konstantynopol, ale także Rzymu. Te przewidywania nie przestały się szerzyć wśród ludności [cytowane przez R. J. W. Evans, Rudolf II and his World, (Oxford, 1973), p. 224].

Rudolf jednak odrzucił zaproszenie Dee. Losy Dee w Anglii nie były dużo lepsze. Królowa Elżbieta nie wyszła za mąż, a ponieważ nie miała bezpośredniego spadkobiercy, jej następcą został król Jakub IV Stuart ze Szkocji, który został królem Jakubem I w Anglii. Król Jakub nie podzielał sympatii Elżbiety do Johna Dee, a kiedy Dee zwrócił się do króla o pomoc w oczyszczeniu jego reputacji z zarzutów o przywoływanie diabłów, król go zignorował. Dee w końcu umarł zhańbiony i w skrajnej nędzy w 1608 roku. Niemniej jednak, wpływy Dee w Czechach spowodowały wywrotowy impuls dla powszechnej reformy religijnej, która wywołała protestancką reakcję przeciwko władzy Habsburgów.

W 1618 roku zdominowany przez protestantów rząd w Czechach zbuntował się przeciwko swemu katolickiemu królowi Ferdynandowi, co doprowadziło do wybuchu wojny trzydziestoletniej. Oczekując na pomoc króla Jakuba w 1619 roku różokrzyżowcy przyznali tron czeski Fryderykowi w bezpośredniej opozycji do katolickich władców habsburskich. Różokrzyżowcy ogłosili się światu wraz z publikacją notorycznego manifestu różokrzyżowców. Pierwszym z nich, rzekomo napisanym przez Johanna Valentina Andreae (1586 – 1654), była “Fama Frateritatis”, alegoryczna historia różokrzyżowców, która ukazała się w 1614 roku, a po niej druga część rok później. Fama była częścią większego traktatu protestanckiego pt. “Powszechna i ogólna reformacja całego świata”; razem z “Fama Fraternatis” z Bractwa Błogosławionego Różanego Krzyża, napisanego do wszystkich uczonych i władców Europy.

Manifesty pojawiły się mniej więcej w tym samym czasie, kiedy niemiecki książę Fryderyk V, elektor Palatynatu Renu, zaczął być uważany za idealnego urzędnika, który stał się liderem protestanckiego ruchu oporu przeciwko katolickiemu Habsburgowi. Fryderyk miał silne powiązania z francuskimi protestantami, co najważniejsze, w 1613 roku poślubił Elżbietę Stuart, córkę króla Jakuba z Anglii. Małżeństwo Fryderyka i Elżbiety stanowiło ważny sojusz dynastyczny wzmacniający ruch protestancki. Widoczna ważność ich małżeństwa została podkreślona w okultystycznej i alchemicznej symbolice w różokrzyżowym traktacie zwanym “Alchemiczne zaślubiny Christiana Rosencreutza “.

Fryderyk przyjął ofertę i został koronowany 4 listopada tego roku. Jednak Jakub przeciwstawił się przejęciu Czech od Habsburgów, a sprzymierzeńcy Fryderyka w Unii protestanckiej nie poparli go militarnie, podpisując traktat z Ulm w 1620 roku. Krótkie panowanie Fryderyka jako króla Czech zakończyło się klęską w bitwie pod Białą Górą w tym samym roku. Siły imperialne najechały Palatynat, a Fryderyk musiał uciekać do Holandii w 1622 roku, gdzie przez resztę życia przebywał na emigracji wraz z Elżbietą i dziećmi, głównie w Hadze, i zmarł w Moguncji w 1632 roku. Ze względu na swoje krótkie panowanie jednej zimy, Fryderyk często nazywany jest “zimowym królem”.

Niewidzialne kolegium

Po wjeździe do Anglii różokrzyżowcy byli odpowiedzialni za podsycanie kabalistycznych i millenarystycznych oczekiwań wśród angielskich purytanów o zbliżaniu się czasów mesjańskich, które to wierzenia stały się popularne w XVII wieku. Bliski przyjaciel Olivera Cromwella, Dury był jednym z wielu purytanów, którzy podtrzymywali oczekiwania millenarystów, wyrażając wiarę w rychłe nawracanie się żydów. Jak zauważył Richard Popkin, czołowy badacz millenaryzmu: “Od lat czterdziestych XVI wieku w różnych kręgach żydowskich i chrześcijańskich pojawiła się głęboka nadzieja, że wielkie wydarzenia będą miały miejsce w niedalekiej przyszłości. Uważano, że ostateczne odkupienie znajdowało się w zasięgu ręki. Nadzieja na tikkun, restaurację, była powszechna” [Richard H. Popkin, “Introduction” in Yosef Kaplan, Henry Mechoulan and Richard H. Popkin, Menasseh ben Israel and His World. (Leiden: E.J. Brill, 1989) p. 173]. Ostatecznie, wyjaśnia Popkin:

[Millenarianie] poważnie potraktowali nakaz Daniela, że gdy zbliża się koniec, wiedza i zrozumienie wzrasta, mądrzy zrozumieją, podczas gdy niegodziwcy nie. Poważnie potraktowali również potrzebę przygotowania, poprzez reformę, na chwalebne dni. Ich wysiłki zdobywania i wspierania wiedzy naukowej, budowania nowego systemu edukacji, przekształcania systemu politycznego, były częścią ich milenijnej interpretacji wydarzeń. Musieli zrozumieć, zbudować nową teorię wiedzy, nową metafizykę, na nową sytuację, tysiącletnie panowanie Chrystusa na ziemi, któremu miało towarzyszyć nowe niebo i nowa ziemia. Wysiłki zmierzające do osiągnięcia tego wielkiego celu są częścią tworzenia współczesnego świata i tworzenia nowoczesnego umysłu [Richard H. Popkin (ed.) Millenarianism and Messianism in English Literature and Thought, 1650-1800. (Leiden: E.J. Brill, 1988) p 6].

Jak zauważył Christopher Hill w “Millenarianism and Messianism in English Literature and Thought, 1650-1800”, obliczenia dokładnej daty końca świata oparte na Księdze Daniela i Księdze Objawienia, prowadzone przez najlepszych matematyków, trwały od Napiera w końcu XVI wieku, do sir Izaaka Newtona pod koniec XVII. Ustalono konsensus, że należy dodać 1260 lat do daty, w której Antychryst ustanowił swoją moc, którą protestanci uznali za papieża. Różne obliczenia doprowadziły do wniosku, że w latach 1650-1656 nastąpi zniszczenie, zbieranie wiernych, nawrócenie żydów i ich powrót do Palestyny. Inne szacunki mówiły o roku 1666 [Christopher Hill, “Till the Conversion of the Jews.” Millenarianism and Messianism in English Literature and Thought, 1650-1800, Clark Library Lectures 1981-1982. (Leiden: E.J. Brill, 1988) p. 13].

Paul Nagel, bliski przyjaciel mentora Jakuba Boehme, Baltazara Walthera, przedstawiał podobne prognozy. Według Nagela “[Księga] Objawienia jest naszą prawdziwą astronomią, a nasza astronomia jest prawdziwym Objawieniem” [Paul Nagel. Tabula Aurea M. Pauli Nagelii Lips. Mathematici, Darinnen Er den Andern Theil seiner Philosophiae Novae proponiren vnd fürstellenthut (n.p., 1624)., sig. D1v].

Po tym, jak jaskrawa kometa spłonęła w nocnym niebie nad Europą w listopadzie i grudniu 1618, Nagel wydał “Stellae Prodigiosae”, w którym nakreślił złożony system astrologiczno-profetyczny. Opierając się na biblijnych dowodach astronomicznych, Nagel argumentował, że to zjednoczenie idei pokazało, iż tysiąclecie, czas przyszłej szczęśliwości dla Kościoła, prowadzonego w duchu przez samego Chrystusa, nadejdzie w 1624 roku. Nastąpić miał wielki związek Saturna i Jowisza w trygon Lwa, Barana i Strzelca w 1623 roku. To “tysiąclecie” przetrwa zaledwie 42 lata, aż do Sądu Ostatecznego w 1666 roku [Leigh T. I. Penman. “Climbing Jacob’s Ladder: Crisis, Chiliasm, and Transcendence in the Thought of Paul Nagel (†1624), a Lutheran Dissident during the Time of the Thirty Years’ War,” Intellectual History Review, 20: 2 (2010), pp. 201-226].

Przekonanie to było tak powszechne, że Menasseh ben Israel w swoim liście do Olivera Cromwella i Rump Parliament, uznawał to jako powód, by ponownie zezwolić żydom na przyjazd do Anglii, mówiąc: “Opinie wielu chrześcijan i moja zgadzają się w tym miejscu, uważamy, iż czas przywrócenia naszego narodu do jego ojczystego kraju jest bardzo blisko” [Kaufmann Kohler and Henry Malter. “Shabbethai Zebi B. Mordecai,” Jewish Encyclopedia (refers to Grätz, “Gesch.” x., note 3, pp. xxix. et seq].

Pragnienie lepszego zrozumienia proroctw o czasach ostatecznych spowodowało powszechne zainteresowanie żydowską eschatologią. Najbardziej cenną okazała się znajomość z Menassehem ben Israelem, synem marrana z Lizbony, który ucierpiał z rąk inkwizycji i schronił się w Amsterdamie. Przymierze Menasseha z potomkiem rodziny Abarbanel, w której pochodzenie od rodu Dawida mocno wierzył, zainspirowało go myślą, że miał on promować przyjście mesjasza. Małżeństwo Menasseha z jego żoną Rachel, wnuczką Abarbanela, tylko utwierdziło go w tym przekonaniu. Według legendy rodzinnej żona Menasseha była potomkiem króla Dawida i Menasseh był dumny, że jego dzieci legitymują się pochodzeniem od Dawida [Kaufmann Kohler and Henry Malter. “Shabbethai Zebi B. Mordecai,” Jewish Encyclopedia (refers to Grätz, “Gesch.” x., note 3, pp. xxix. et seq].

Menasseh nawiązał korespondencję z kilkoma bardziej mistycznymi umysłami angielskich purytanów, którzy zainteresowali się imigracją żydowską. Wraz z millenialistami Johnem Dury, Comeniusem i Samuelem Hartlibem utworzyli jądro sieci zwanej Kołem Hartlib, która została wzorowana na zasadach Niewidzialnego kolegium, zalecanego w pismach różokrzyżowców, prekursora Towarzystwa Królewskiego. Hartlib przybył do Anglii w 1628 roku, po katolickim podboju Elbing w polskich Prusach, w ramach wojny trzydziestoletniej. Po przybyciu do Anglii zebrał wokół siebie uchodźców z Polski, Czech i Palatynatu. Elżbieta Stuart, wdowa po Fryderyku V, elektorze Palatynatu, była głównym patronem Hartliba, Johna Dury’ego i Johna Comeniusa. Hartlib informował, że Descartes, który od dawna był podejrzewany o sympatie do różokrzyżowców, spędził trochę czasu zimą 1634/35 w domu Elżbiety Stuart. Descartes nawiązywał bliski związek z jej córką, Elżbietą czeską [Stephen Gaukroger. Descartes: An Intellectual Biography. (Clarendon Press, 1995) p. 294].

Comenius był biskupem braci czeskich, którzy stali się spadkobiercami ruchu husyckiego, przed-protestanckiego nurtu, który podążał za naukami czeskiego reformatora Jana Husa, najbardziej znanego czeskiego reformatora religijnego z początku XV wieku. Nie tylko Hus został napiętnowany jako “judaizator”, ale w roku 1415 przed spaleniem na stosie za herezję, został potępiony słowami: “Och, przekląłeś Judasza, który oderwał się od rad pokoju, konsultował się z żydami” [E. H.,Gillett. The Life and Times of John Huss, or the Bohemian Reformation of the Fifteenth Century. (Boston, 1864), ii, 64; cited in Louis I. Newman. Jewish Influences on Christian Reform Movements (Columbia University Press, 1925), p. 437].

W ciągu pięćdziesięciu lat po Husie, grupa jego zwolenników, którzy niezależnie zorganizowali się jako “bracia czescy”, otrzymała stanowiska biskupie za pośrednictwem waldensów w 1467 roku [Rudolf Rican. The History of the Unity of Brethren (Interprovincial Board of Communication, 1992)]. Notatka zamieszczona w Dziejach Apostolskich Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Wiedeńskiego, 10 stycznia 1419 roku, wspomina o spisku husytów, waldensów i żydów [Louis I. Newman. Jewish Influences on Christian Reform Movements (Columbia University Press, 1925), p. 437].

Plan dla “Societas Christiana” Johanna Valentina Andreae był przedstawiony w dwóch pracach, które uznano za utracone, dopóki nie zostały odkryte niedawno w dokumentach Koła Hartlib. Comenius nazwał Andreae jednym z tych, którzy zainspirowali go do reformy edukacji. Uważany za ojca nowoczesnej edukacji, Comenius był jednym z pierwszych mistrzów powszechnej edukacji, koncepcji ostatecznie określonej w jego książce “Didactica Magna” [Clare Goodrick-Clarke, “The Rosicrucian Afterglow.” The Rosicrucian Enlightenment Revisited, (Hudson, NY: Lindisfarne Press, 1999) p. 209]. Andreae uznał Comeniusa za swojego spadkobiercę i zachęcił go do kontynuowania reformatorskich idei różokrzyżowców.

Wśród rozległej sieci Koła Hartlib był John Milton, autor “Paradise Lost”. Oświadczenie Lucyfera z “Paradise Lost” Miltona, “Lepiej panować w piekle, niż służyć w niebie”, stało się inspiracją dla tych, którzy dołączyli się do buntu przeciwko Bogu. Według “Modern Satanism: Anatomy of a Radical Subculture” Chrisa Mathewsa: “pozostawiając na boku wszelkie teistyczne implikacje, użycie we współczesnym satanizmie postaci Szatana, jest ściśle związane z tradycją, którą John Milton nieumyślnie zrodził – jako reprezentacją szlachetnego buntownika, pryncypialnego pretendenta do zdobywanej bez legitymizacji władzy” [Chris Mathews. Modern Satanism: Anatomy of a Radical Subculture (Wesport: Praeger, 2009) p. 54, https://pl.scribd.com/doc/58723576/46132939-Mathews-Chris-Modern-Satanism-Anatomy-of-a-Radical-Subculture].

Ponowne osiedlenie żydów w Anglii

W 1654 roku Menasseh Ben Israel spotkał się w Belgii z milleniarystą Izaakiem La Peyrère i królową Szwecji Christiną, zapaloną studentką okultyzmu. La Peyrère (1596-1676) był kabalistycznym mesjanistą urodzonym w rodzinie hugenotów w Bordeaux i prawdopodobnie marranem pochodzenia żydowskiego. Po przeczytaniu “Du Rappel des Juifs” (1643) La Peyrère’a, Menasseh przeniósł się z powrotem do Amsterdamu, gdzie z podnieceniem opowiedział zgromadzonym w domu kolegi i przyjaciela Johna Dury’ego, Petera Serrariusa milleniarystom, że zbliża się nadejście żydowskiego mesjasza. La Peyrère, który jest czasem uważany za ojca syjonizmu, argumentował, że żydzi mają zostać wezwani, iż mesjasz przyjdzie dla nich, że powinni przyłączyć się do chrześcijan, a wraz z królem Francji odbudować Syjon [“La Peyrère, Issac,” Jewish Virtual Library, http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0012_0_118…].

La Peyrère był także sekretarzem księcia Condé. Okazało się, że faktycznie: “Condé, Cromwell i Christina negocjowali, aby stworzyć między innymi teologiczne i polityczne państwo świata, obejmujące m.in. obalenie katolickiego króla Francji i innych królów” [Garber & Ayers, Cambridge History of Seventeenth-Century Philosophy, p. 407.]. La Peyrere argumentował również, że mesjasz przyłączy się do króla Francji, czyli do księcia Conde, a nie do Ludwika XIV, aby wyzwolić Ziemię Świętą, odbudować Świątynię i ustanowić światowy rząd mesjasza z królem Francji jako regentem. Wtedy żydzi będą rządzić światem z Jerozolimy.

John Dury przedstawił Menassehowi poglądy Antoniego de Montesinos, który przybył do Amsterdamu, by poinformować żydów, składając przysięgę przed rabinem Menassehem ben Israelem, o odkryciu reszty Zaginionych Dziesięciu Plemion w Ameryce Południowej [Moses Rosen, “The Recipe” (published as epilogue to The Face of Survival, 1987); Nathan Ausubel, Pictorial History of the Jewish People, (Crown, 1953)]. Jednocześnie inne doniesienia o pojawieniu się Dziesięciu Plemion dotarły do żydów i chrześcijan, a wszystko to stworzyło atmosferę podniecenia. Według Księgi Daniela 12:7, twierdził Menasseh, to ogólne rozproszenie było koniecznym warunkiem wstępnym ostatecznego wybawienia żydów. Manasseh więc napisał traktat o zaginionych plemionach, Esperança de Israel (“Nadziei Izraela”), popierający osiedlenie żydów w Anglii i który, według jego własnych słów, udowodnił, że “dzień przybycia obiecanego mesjasza nadchodzi.” [Menasseh to Dury, 23 December 1649, in Wolf, Menasseh ben Israel’s Mission, p. Ixxviii]. Traktat odniósł natychmiastowy sukces, stając się bardzo wpływowym nie tylko podczas kampanii readmisji, ale także dekadę później, kiedy krążyły plotki o powrocie Dziesięciu Plemion [Richard H. Popkin, “Introduction” in Yosef Kaplan, Henry Mechoulan and Richard H. Popkin, Menasseh ben Israel and His World. (Leiden: E.J. Brill, 1989), p. 174].

Menasseh uważał, że nadejście ery mesjańskiej wymaga, jako warunku wstępnego, osiedlenia żydów we wszystkich częściach znanego świata. Zapalony tą ideą, zwrócił swoją uwagę na Anglię, skąd żydzi zostali wydaleni w 1290 roku. Lord Alfred Douglas, który redagował “Plain English” w artykule z 3 września 1921 roku, wyjaśnił, w jaki sposób zapisy synagogi w Muljeim ujawniły spisek Menasseha i Olivera Cromwella, którego kulminacją była egzekucja króla Karola – brata Elizabeth Stuart – w 1649 roku [Lord Alfred Douglas, Plain English, North British Publishing Co. (Sept. 3rd 1921)]. Parlament ustanowił okres przejściowy Commonwealthu. W 1653 roku Cromwell rozwiązał zarówno swój Parlament, jak i Commonwealth, i mianował się Lordem Protektorem.

Rząd Cromwella był powszechnie uważany za krąg różokrzyżowców. Samuel Butler (1612 – 1680) w swojej satyrze Restauracji, opowiada o “braciach Różanego Krzyża” jako o próbach jałowej reformy “ich rządu”. Postać w innym dziele Butlera, Hudibras wyjaśnia: “Bractwo Różanego Krzyża jest bardzo podobne do sekty starożytnych gnostyków, którzy tak się nazywali od doskonałej wiedzy, którą rzekomo posiedli, mimo że byli naprawdę najbardziej niedorzecznymi lunatykami całej ludzkości” [Samuel Butler, Hudibras, op. cit., Butler’s note to pt. 1, canto I, 527-544]. Według Paula Benbridge’a, zwolennicy Cromwella określali się także jako różokrzyżowcy, na przykład Andrew Marvell (1621 – 1678), metafizyczny poeta i przyjaciel Miltona, który zasiadł w Izbie Gmin [Paul Benbridge, “The Rosicrucian Resurgence at the Court of Cromwell.” The Rosicrucian Enlightenment Revisited, (Hudson, NY: Lindisfarne Press, 1999) p. 225].

Menasseh przybył do Anglii we wrześniu 1655 roku wraz z trzema innymi lokalnymi rabinami, gdzie zostali zakwaterowani jako goście Cromwella. Cromwell wezwał najwybitniejszych mężów stanu, prawników i teologów na konferencję w Whitehall w grudniu. Głównym rezultatem obrad była deklaracja, że “nie było żadnego prawa, które zabraniałoby powrotu żydów do Anglii”. Chociaż nie zrobiono nic, by uregulować pozycję żydów, drzwi stały się otwarte na ich stopniowy powrót.

Cromwell był również blisko zaznajomiony z kupcami marranami osiadłymi w Londynie, którzy utworzyli tam tajną kongregację, na czele której stał Antonio Fernandez Carvajal. Kiedy ich grupa w Rouen została ujawniona władzom jako tajni żydzi, wielu z nich ostatecznie uciekło do Londynu. Wszyscy żyli nominalnie jako katolicy, regularnie uczestnicząc w mszach w kaplicy francuskiego lub sabaudzkiego ambasadora. Prowadzili rozległe interesy z Lewantem, Wschodnimi i Zachodnimi Indiami, Wyspami Kanaryjskimi i Brazylią, ale przede wszystkim z Holandią, Hiszpanią i Portugalią. Tworząc ważne ogniwo w sieci handlu rozproszonej po hiszpańskich i portugalskich terytoriach przez marranów, ich pozycja umożliwiła dostarczenie Cromwellowi ważnych informacji na temat planów Karola Stuarta w Holandii i hiszpańskich w Nowym Świecie.

Cromwell zaczął empatyzować z żydowską sprawą głównie dlatego, że przewidział znaczenie dla angielskiego handlu obecności książąt żydowskiego handlu, z których niektórzy już byli obecni w Londynie. Jak wyjaśnił Richard Christopher Hill:

Potencjalna przydatność żydów do rozwoju przyszłej kolonialnej i handlowej polityki zagranicznej była dodatkowym powodem zainteresowania nimi. Już w 1643 roku mówiono, że żydzi w Holandii finansują Parlament. Ich znajomość złota była ogromna; kontrolowali hiszpański i portugalski handel; handel Lewantem był w dużej mierze w ich rękach; byli zainteresowani rozwojem handlu z Indiami Wschodnimi i Zachodnimi. Dla rządów były one użyteczne jako kontrahenci i szpiedzy. Gdyby ambitny plan unii angielsko-holenderskiej, zaproponowany przez Commonwealth w 1661 roku nie został porzucony, wówczas żydzi w Holandii zostaliby przyłączeni razem z holenderskim imperium kolonialnym i jego handlem. Kiedy Holendrzy odmówili przyłączenia się do Imperium Brytyjskiego, holenderscy kupcy zostali całkowicie wykluczeni ze wszystkich brytyjskich posiadłości przez Ustawę o żegludze z 1651 roku. Ruch ten spowodował, że wielu żydów w Holandii – zwłaszcza tych handlujących z Indiami Zachodnimi – pragnęło przenieść się do Londynu, zwiększyło się także zainteresowanie angielskiego rządu przyciąganiem ich. Polityka taka się opłaciła: wywiad żydowski pomógł w przygotowaniu wojny z Hiszpanią o Karaiby z 1655 roku (Western Design) [Popkin, Millenarianism and Messianism in English Literature and Thought, 1650-1800, p. 29].

„Western Design” był częścią wojny angielsko-hiszpańskiej, konfliktu między angielskim protektoratem Olivera Cromwella i Hiszpanią, w latach 1654-1660. Obejmował atak na hiszpańskie Indie Zachodnie, który miał zapewnić bazę operacji na Karaibach, stamtąd zagrozić hiszpańskim szlakom handlowym, osłabiając wpływy katolickie w Nowym Świecie. W 1655 roku Cromwell wysłał ekspedycję prowadzoną przez Sir Williama Penna i generała Roberta Venablesa, którzy najechali terytorium Hiszpanii w Indiach Zachodnich w celu przejęcia Hispanioli. Jednak atak nie powiódł się, ponieważ Hiszpanie poprawili swoją obronę w obliczu holenderskich ataków z początku wieku. Pomimo różnych kolejnych sukcesów, takich jak ugruntowana obecność na Jamajce, Cromwell uznał operację za generalną porażkę, a Venables i Penn po przybyciu do Anglii zostali uwięzieni w londyńskiej Tower.

Sabbataj Zevi

Kiedy Cromwell zmarł w 1658 roku, jego despotyczne dziedzictwo przypadło synowi, Richardowi, który nie dysponował bezwzględnością ojca, co spowodowało, że wkrótce potem królewicz Karol II został ponownie zaproszony do Anglii w 1660 roku. W tym samym roku powstało Towarzystwo Królewskie (Royal Society), a Karol II stał się jego patronem. Towarzystwo przyjęło wielu filozofów przyrody skupionych wokół Roberta Boyle’a i Koła Hartlib. Przyjmuje się że Theodore Haak, który był agentem Comeniusa w Anglii, a także uchodźcą z Palatynatu rozpoczął organizację spotkań, które doprowadziły do jego powstania [Yates. The Rosicrucian Enlightenment, pp. 175-6]. Innym członkiem założycielem był zięć Johna Dury’ego, Henry Oldenburg, który spotkał się z Menassehem podczas swojej wizyty w Londynie.

Jak zauważył Christopher Hill w “Millenarianism and Messianism in English Literature and Thought, 1650-1800”, obliczenia dokładnej daty końca świata oparte na Księdze Daniela i Apokalipsy zajęły jednych z najlepszych matematyków, od Napiera w koniec XVI wieku, do sir Izaaka Newtona, członka Towarzystwa Królewskiego, pod koniec XVII. Newton był zaangażowany w interpretacje “restauracji” żydów w własnej ziemi w Palestynie i spędził pozostałe lata swego intelektualnego życia badając Księgę Daniela. Ustanowiono konsensus, że należy dodać 1260 lat do daty, w której Antychryst ustanowił swoją moc, którą protestanci uznali za papieża. Różne obliczenia doprowadziły do wyniku w przedziale lat 1650-1656, kiedy miało nastąpić zniszczenie, zebranie narodów, nawrócenie żydów i ich powrót do Palestyny. Inne szacunki mówiły o roku 1666, tym samym roku, w którym Sabbatai Zevi ogłosił się żydowskim mesjaszem, przekonując szacunkowo połowę światowej populacji Żydów [Christopher Hill, “Till the Conversion of the Jews.” Millenarianism and Messianism in English Literature and Thought, 1650-1800, Clark Library Lectures 1981-1982. (Leiden: E.J. Brill, 1988) p. 13].

Jak wykazał Jacob Barnai, wśród bardziej zapalonych czytelników Menasseha ben Israela “Hope of Israel” byli nikt inny jak Sabbatai Zevi i jego zwolennicy [Cengiz Sisman. The Burden of Silence: Sabbatai Sevi and the Evolution of the Ottoman-Turkish Dönmes (Oxford University Press, 2015) p. 74]. Społeczeństwo żydowskie w Amsterdamie było informowane o postępach misji Sabbataja przez Piotra Serariusa, w którego domu Menasseh ben Israel po raz pierwszy podzielił się swoim przekonaniem w koniecznym nadejściu mesjasza. Gdy tylko wiadomości dotarły do Amsterdamu na temat Sabbataja Zevi, Serrarius publikował broszury po angielsku i holendersku, w których opowiadał o znakach epoki mesjańskiej i o tym, że przybył król żydów [Daniel Frank. History of Jewish Philosophy (London: Routledge, 1997) p. 607, https://zodml.org/sites/default/files/%5B%5D_History_of_Jewish_Philosophy.pdf].

Menasseh i współpracownica La Peyrère’a, królowa Christina, tak bardzo zafascynowała się twierdzeniami Sabbatai Zevi, że niemalże została jego uczennicą. Podobno tańczyła na ulicach Hamburga z żydowskimi przyjaciółmi w oczekiwaniu na apokaliptyczne wydarzenie [Marsha Keith Schuchard, Restoring the Temple of Vision, p. 674].

Wśród bliskich przyjaciół Serrariusa byli John Dury i Comenius, których udało mu się przekonać o mesjaństwie Sabbataja Zevi [Mark Greengrass, Michael Leslie, Timothy Raylor, editors. Samuel Hartlib and Universal Reformation: Studies in Intellectual Communication. (Cambridge: Cambridge University Press, 1994) p. 134]. Dury, który pracował przez dwadzieścia pięć lat w sprawie nawrócenia żydów jako warunku wstępnego do Drugiego Przyjścia, spędził wiele czasu próbując zrozumieć, jak Zevi pasuje do oczekiwanego chrześcijańskiego scenariusza “końca świata”. Doszedł do interpretacji, że Bóg wynagradzał żydów nadejściem mesjańskiej chwili i karał chrześcijan, ponieważ nie byli wystarczająco “czyści” [Richard H. Popkin, Millenarianism and Messianism in English Literature and Thought 1650-1800: Clark Library Lectures 1981-1982 (Brill Academic Publishers, 1997) p. 92].

Serrarius był także w kontakcie z alchemikem Franciscusem Mercuriusem van Helmont, autorem “Alphabetum Naturale Hebraicum” (1667) i chrześcijańskim kabalistą Christianem Knorrem von Rosenroth, znanym ze swojej “Kabbala Denudata”. Van Helmont służył w misji dyplomatycznej w imieniu Elżbiety czeskiej, córki Elżbiety Stuart i Fryderyka V z Palatynatu, który mieszkał w Herford w Niemczech, kiedy spotkał się z Henrykiem More i Robertem Boyle’em. Serrarius zmarł w 1669 roku w drodze do Turcji, by spotkać się ze Zevi.

Nowa Atlantyda

Według legendy różokrzyżowców, założenie Ameryki oparte było na koncepcji “Nowej Atlantydy” Francisa Bacona, która opowiada historię kraju rządzonego przez filozofów-naukowców zgromadzonych w ich wspaniałej szkole zwanej Domem Salomona, która była inspiracją dla Niewidzialnego Kolegium i Koła Hartlib, które ostatecznie przyjęły formę Towarzystwa Królewskiego [Nicholas Hagger, The Secret Founding of America: The Real Story of Freemasons, Puritans, & the Battle for The New World (Watkins, 2009)]. Sir Francis Bacon (1561 – 1626) był kanclerzem Anglii za panowania króla Jakuba i nadzorował tłumaczenie Biblii Króla Jakuba. Bacon był również podejrzany o bycie prawdziwym autorem dramatów Szekspira. Podobnie, wyjaśnia Dame Frances Yates, w “The Rosicrucian Enlightenment”, “zainteresowanie Shakespeare okultyzmem, duchami, czarownicami, wróżkami, jest rozumiane jako wywodzące się mniej z tradycji popularnej, a raczej z głęboko zakorzenionego przywiązania do filozofii okultystycznej i jej religijnych implikacji” [Frances Yates, The Occult Philosophy in the Elizabethan Age.(London: Routledge, 1979) p. 90]. Bacon jest uważany za ojca współczesnej nauki z powodu podkreślania znaczenia eksperymentowania w swojej przełomowej pracy, “The Advancement of Learning”.

Jednak ostatnie badania wykazały, że Francis Bacon był zaangażowany w renesansową tradycję okultystyczną, a jego badania nad nauką obejmowały przegląd magii, astrologii i zreformowanej wersji alchemii [Yates, The Rosicrucian Enlightenment, p. 119. See also Henry. The Scientific Revolution and the Origins of Modern Science]. W dniu 22 stycznia 1621 roku, na cześć jego sześćdziesiątych urodzin, wybrana grupa mężczyzn zebrała się w dużej sali bankietowej w York House na przyjęciu opisanym jako masoński bankiet [Helene H. Armstrong, Francis Bacon – The Spear Shaker, (San Francisco, California: Golden Gate Press, 1985)]. Na przyjęcie zaproszono tylko różokrzyżowców i masonów, którzy byli już świadomi przywódczej roli Bacona [Alfred Dodd, Francis Bacon’s Personal Life Story, Volume 2 – The Age of James, (England: Rider & Co., 1949, 1986). Pp. 157 – 158, 425, 502 – 503, 518 – 532]. Tego dnia, długoletni przyjaciel Bacona, poeta Ben Jonson, znany ze swoich satyrycznych przedstawień, “Volpone”, “The Alchemist” i “Fair Bartholomew”, wygłosił masońską odę do Bacona.

Długo popularny w kręgach okultystycznych mit Atlantydy został po raz pierwszy wspomniany przez Platona, odnosząc się do zaginionego kontynentu, który istniał na Oceanie Atlantyckim. Średniowieczni europejscy pisarze, którzy otrzymali opowieść od arabskich geografów, wierzyli, że mityczna wyspa rzeczywiście istnieje, a późniejsi pisarze próbowali ją zidentyfikować z jakimś rzeczywistym lądem. Kiedy odkryto Amerykę, hiszpański historyk Francesco Lopez de Gomara w swojej “General History of the Indes” zasugerował, że Atlantyda Platona i nowy kontynent to to samo, teoria została powtórzona przez Bacona. Aby zrozumieć masońską perspektywę tej historii, Manly P. Hall w The “Secret Destiny of America” wyjaśnił:

Bacon szybko zdał sobie sprawę, że tutaj, w nowym świecie, znajdowało się właściwe środowisko dla spełnienia jego wielkiego marzenia, ustanowienia imperium filozoficznego. Należy pamiętać, że Bacon nie grał w pojedynkę; był szefem tajnego stowarzyszenia, włączając w to członkostwo najbardziej błyskotliwych intelektualistów swoich czasów. Wszyscy ci ludzie zostali związani wspólną przysięgą na rzecz pracy dla demokracji światowej. Towarzystwo Bacona nieznanych filozofów obejmowało ludzi o wysokiej randze i szerokich wpływach. Wraz z Baconem opracowali schemat kolonizacji [Manly P. Hall, The Secret Destiny of America (Los Angeles: Philosophical Research Society, 1944)].

Bacon odegrał wiodącą rolę w tworzeniu brytyjskich kolonii, szczególnie w Wirginii, obydwu Karolin i Nowej Funlandii w północno-wschodniej Kanadzie. W “New Atlantis” Bacon sugeruje, że kontynent Ameryki był dawną Atlantydą, gdzie istniała zaawansowana rasa podczas złotego wieku cywilizacji. Bacon opowiada historię kraju rządzonego przez filozofów-naukowców w ich wspaniałej szkole zwanej Domem Salomona. Opisali cel swego braterstwa: “Cel naszego stowarzyszenia to wiedza o przyczynach i tajnych ruchach rzeczy; i poszerzenie granic ludzkiego imperium, do urzeczywistnienia wszystkich możliwych rzeczy”. Po zdobyciu wyższej wiedzy przekazanej im przez niebiańskie istoty, posiedli oni latające maszyny i okręty, którymi podróżują pod powierzchnią morza.

Idąc w ślady Johna Dee, Bacon użyczył wsparcia swojej grupy dla angielskiego planu kolonizacji Ameryki. Próbę skolonizowania Nowego Świata dokonano pod początkowym przywództwem w 1602 roku Bartłomieja Gosnolda (1571-1607). Gosnold był angielskim prawnikiem, odkrywcą, korsarzem i przyjacielem Richarda Hakluyta i pływał z Walterem Raleigh’em. Gosnold odegrał kluczową rolę w założeniu Virginia Company of London i Jamestown w kolonialnej Ameryce. Podróż Gosnolda była finansowana przez hrabiego Southampton, patrona Szekspira. Poprowadził on pierwszą znaną wyprawę na Przylądek Cod. Uważany jest przez Preservation Virginia za “główną siłę napędową kolonizacji Wirginii”. Idąc wzdłuż wybrzeża przez kilka dni, odkrył Martha’s Vineyard i nazwał ją imieniem swej córki Marty a następnie założył mały posterunek na Wyspie Cuttyhunk, jednej z Wysp Elżbiety, teraz w Massachusetts.

Bacon twierdził, że Nowe Królestwo na Ziemi, które było Virginią, było przykładem Królestwa Niebieskiego. Zaangażowanie Bacona w amerykańską kolonizację ukazuje William Strachey, który w 1618 roku poświęcił “Historie of Travaile into Virginia Britania” Baconowi:

Wasza lordowska mość kiedykolwiek uznawała się za najszlachetniejszego fautora [faworyta] plantacji w Wirginii, będąc od początku (wraz z innymi panami i earlami) głównym doradcą, który ją propagował i kierował [Quoted in Manly P. Hall, America’s Assignment with Destiny, (The Philosophical Research Society, 1951), p. 69– 70].

Bacon jest wymieniony w statucie z 1609 roku jako akcjonariusz Virginia Company of London i jeden z 52 członków Virginia Council. The Virginia Company odnosi się łącznie do spółki akcyjnej założonej przez Jerzego I w 1606 roku w celu ustanowienia osiedli na wybrzeżu Ameryki Północnej. Dwie firmy, o nazwie “Virginia Company of London” (lub The London Company) i “Virginia Company of Plymouth” (lub Plymouth Company) działały z identycznymi statutami, ale na różnych terytoriach. Utworzono obszar nakładających się obszarów, w którym obie firmy nie mogły ustanowić kolonii w odległości stu mil od siebie. Firma Plymouth nigdy nie wypełniła swojej statutu, a jej terytorium, które później zostało Nową Anglią, zostało w tym czasie również przejęte przez Anglię.

Mayflower

Firma Plymouth uzyskała pozwolenie na założenie osiedli mniej więcej pomiędzy górnym obszarem zatoki Chesapeake a obecną granicą USA-Kanada. W 1607 r. Firma Plymouth założyła Kolonię Popham wzdłuż rzeki Kennebec w dzisiejszym Maine. Miejsce zostało jednak porzucone po około roku, a Firma Plymouth stała się nieaktywna. Wraz z religijnymi Pielgrzymami, którzy przybyli na pokład słynnego Mayflower, którego przywódcami byli różokrzyżowcy, następca firmy Plymouth Company ostatecznie założył stałą osadę w Plymouth w stanie Massachusetts w 1620 roku w dzisiejszej Nowej Anglii.

Według Nicholasa Haggera z “The Secret Founding of America: The Real Story of Freemasons, Puritans, & the Battle for The New World”: “tak blisko obok siebie były purytanizm i różokrzyżowcy że w istocie można powiedzieć, że filozofia purytańska była w rzeczywistości różokrzyżowa” [Nicholas Hagger, The Secret Founding of America: The Real Story of Freemasons, Puritans, & the Battle for The New World (Watkins, 2009)].

Purytanie byli grupą angielskich reformowanych protestantów z XVI i XVII wieku, którzy dążyli do “oczyszczenia” Kościoła Anglii ze wszystkich praktyk rzymskokatolickich, utrzymując, że Kościół Anglii został tylko częściowo zreformowany. Jednakże, kiedy Jakub I objął tron w 1603 roku, oświadczył, że zakończy ruchy reformatorskie Kościoła i ostro się rozprawi z radykalnymi krytykami Kościoła anglikańskiego. Grupa niezadowolonych z wysiłków purytan zdecydowała, że zerwą wszystkie więzi i stała się znana jako separatyści kierowani przez Johna Robinsona i Williama Brewstera. Jednak w roku 1608, krótko po tym, jak Jakub I uznał Kościół separatystów za nielegalny, zbór wyemigrował do Lejdy, gdzie dołączyły do nich środowiska różokrzyżowców. To tutaj Brewster założył nową drukarnię, aby wydawać ulotki promujące cele i broszury separatystów popierające sprawę różokrzyżowców [La vie d’un exploer (Paris: Laperouse, 1625) cited in Graham Philips, Merlin and the Discovery of Avalon in the New World. (Rochester, Vermont: Bear & Company, 2011)].

Purytanizm, zwłaszcza holenderski purytanizm, był silnie powiązany z różokrzyżowcami. Na przykład John Wilkins, kapelan Fryderyka V, był ściśle powiązany z różokrzyżowcami w Palatynacie i nauczał syna Fryderyka i Elżbiety, kiedy ten został wysłany do Anglii. Wilkins był współzałożycielem Towarzystwa Królewskiego, gdy Niewidzialne kolegium spotykało się w jego pokojach w Wadham College w Oksfordzie w latach 1648-1659 i był silnie związany z purytanizmem [Hagger, op. cit., p. 122– 4].

W listopadzie 1620 roku po wybuchu wojny trzydziestoletniej, która rozpoczęła się po tym, jak Habsburgowie podjęli próbę zmiażdżenia ruchu różokrzyżowców, Fryderyk V i Elżbieta Stuart uciekli na wygnanie do Hagi w Holandii, a wraz z nimi wielu różokrzyżowców. Powód, dla którego Fryderyk i Elżbieta szukali schronienia w Holandii, to nie tylko liberalne zasady przyjęte przez republikę, ale także gościnność Maurycego, księcia Oranii. Maurycy był wykształcony na Uniwersytecie Heidelberg w Palatynacie, gdzie poznał Simona Studiona i innych członków założycieli ruchu różokrzyżowców. To właśnie Maurycy zaoferował angielskim separatystom bezpieczną przystań w Lejdzie w 1608 roku. Po ucieczce z Czech w 1619 roku Maurycy udzielił azylu Elżbiecie i Fryderykowi w Holandii. Pozwolił im korzystać ze swego domu w Hadze i dał im kolejną rezydencję w Lejdzie [C. Oman, The Winter Queen (London: Hodder & Stoughton, 1938), ch. 50].

To do domu Brewstera w Lejdzie w 1615 roku uciekł Pierre Du Gua de Monts (ok. 1558 – 1628), francuski kupiec, odkrywca i kolonizator z powiązaniami z różokrzyżowcami [Dagua’s autobiography survives in two volumes in La vie d’un explorer (Paris: Lapérouse, 1626)]. Du Gua, kalwinista, założył pierwszą stałą osadę francuską w Kanadzie. Podróżował do północno-wschodniej Ameryki Północnej po raz pierwszy w 1599 roku z Pierrem de Chauvin de Tonnetuit. Wysłał Samuela de Champlaina, aby otworzyć kolonię w Quebecu w 1608 roku, odgrywając w ten sposób ważną rolę w powstaniu pierwszej stałej francuskiej kolonii w Ameryce Północnej.

Du Gua był także członkiem “Szkoły Nocy”, współczesnej nazwy grupy mężczyzn skupionych wokół Sir Waltera Raleigha, która była określana w 1592 roku jako “Szkoła Ateizmu”. Do grupy podobno należeli poeci i naukowcy Christopher Marlowe, George Chapman i Thomas Harriot. Marlowe był autorem “Doctor Faustus”, który jest najbardziej kontrowersyjną elżbietańską sztuką poza dziełami Szekspira. Opiera się na niemieckiej opowieści o Fauście, znanym uczonym, który jest niezadowolony ze swojego życia, co prowadzi go do zawarcia paktu z diabłem i wymiany jego duszy na nieograniczoną wiedzę i światowe przyjemności. Nie ma niezbitych dowodów na to, że wszyscy ci ludzie byli znani sobie nawzajem, ale spekulacje na temat ich powiązań są wyraźnie widoczne w niektórych pismach na temat epoki elżbietańskiej.

Kiedy “Fama Fraternitatis” publicznie ogłosiła istnienie bractwa różokrzyżowców w 1610 roku, dokument został rozprowadzony w Paryżu, a jedną z pierwszych osób, które publicznie odpowiedziały na to był Du Gua [D. Simmons, Henri of Naverre (London: Blakewell, 1941), p. 67–78]. W 1615 roku Królowa Matka odkryła autorstwo Du Gua anty-rządowych broszur i zarządziła jego aresztowanie. Ceniąc swoją głowę, Du Gua uciekł do Holandii, gdzie mieszkał z Brewsterem. Brewster był studentem greki i łaciny na uniwersytecie w Cambridge w połowie lat 80-tych XVI wieku, w tym samym czasie, co kolega Williama Szekspira, Christopher Marlowe, przez którego poznał Waltera Raleigha i zaczął uczęszczać na zebrania Szkoły Nocy, a następnie nawiązał bliską przyjaźń z Du Gua. Ostatni znany dokument różokrzyżowców, wydany po łacinie przez Brewstera w Lejdzie w 1615 roku, nazywany był Confessio Fraternitatis i został napisany pod pseudonimem Philip A Gabella (Philip Kabalista), podczas gdy niektórzy badacze ugerują, że jego prawdziwym autorem był Pierre Du Gua [D. Simmons, Henri of Naverre (London: Blakewell, 1941) p. 103].

Inni różokrzyżowcy także gromadzili się w Lejdzie dokładnie w tym samym czasie, w lutym 1620 roku, tuż przed podróżą Mayflower, sugerując, że poza Anglią szukali oni schronienia w Nowym Świecie po ucieczce z Palatynatu. Johann Valentin Andreae, autor “Fama Fraternitatis”, już tam był, opuścił Niemcy, gdy wybuchła wojna. Fulke Greville, którego dom w Londynie był używany do wczesnych spotkań Szkoły Nocy i który był obecny na “alchemicznym ślubie” Elżbiety, również był w Lejdzie. Francis Bacon odwiedził Maurycego Orańskiego w jego rezydencji, jako lorda angielskiego kanclerza, aby omówić legalność traktatu handlowego z Holandią. Dramatopisarz Ben Jonson był obecny w Lejdzie, wykonując sztukę w nowym teatrze. Architekt Inigo Jones, choć nie mieszkał w samej Lejdzie, przebywał w pobliskim Amsterdamie, pracując nad planami kościoła, który został wybudowany w mieście.

W tym czasie angielscy separatyści w mieście zdecydowali, że jedyną nadzieją na wolność religijną jest Ameryka Północna. W 1620 roku spora część zborów separatystów popłynęła do Nowego Świata na pokładzie statku o nazwie Mayflower, ze 102 pasażerami, Brewsterem i wszystkimi Ojcami Pielgrzymami, później nazwanymi pierwotnymi dziewięcioma starszymi kościoła. Dnia 9 listopada 1620 roku zobaczyli ląd, którym był dzisiejszy Cape Cod (Przylądek Dorszowy).

Nowa Anglia

Według amerykańskiej legendy różokrzyżowców, zakon został sprowadzony do Ameryki w 1694 roku pod przewodnictwem Wielkiego Mistrza Johannesa Kelpiusa. Urodzony w Transylwanii, Kelpius był zwolennikiem Johanna Jacoba Zimmermana, zapalonego ucznia Jacoba Böhmego, który był również “dokładnie zaznajomiony” z kupcem z Rotterdamu, Benjaminem Furly [Julius Friedrich Sachse, The German Pietists of Provincial Pennsylvania (Philadelphia, 1895; New York, 1970 [reprint]), p. 258]. Furly był przywódcą Latarni, kręgu w skład którego wchodzili alchemicy van Helmont, Lady Conway, Henry More i John Locke. Furly i van Helmont byli również powiązani z grupą studentów Jacoba Boehme, w tym Serrariusa, który także znał i kojarzył się z Baruchem Spinozą.

Władze niemieckie nazywały Zimmermana “najbardziej uczonym astrologiem, magiem i kabalistą” [‘doctissimus Astrologus, Magus et Cabbalista’, cited in Levente Juhász, “Johannes Kelpius (1673–1708): Mystic on the Wissahickon,” in M. Caricchio, G. Tarantino, eds., Cromohs Virtual Seminars. Recent historiographical trends of the British Studies (17th-18th Centuries), 2006-2007: 1-9]. Wraz ze swoimi zwolennikami w stowarzyszeniu “Kobiety na puszczy”, Kelpius doszedł do wniosku, że koniec świata nastąpi w 1694 roku. Wiara ta, oparta na szczegółowej interpretacji fragmentu z Księgi Apokalipsy, przewidywała nadejście niebiańskiego królestwa gdzieś w dziczy w tym właśnie roku. Odpowiadając na wezwanie Sir Williama Penna, by ustanowić pobożny kraj na jego nowo nabytych ziemiach amerykańskich, Kelpius czuł, że w Pensylwanii, biorąc pod uwagę jego reputację tolerancji religijnej na skraju ledwo osiadłej dziczy, znajdowało się najlepsze miejsce.

Pensylwania została założona przez syna Sir Williama Penna, Williama Penna. Penn zaprzyjaźnił się z Elisabeth Stuart, honorując ją w drugim wydaniu swojej książki “No Cross, No Crown”. Penn, przyjaciel Johna Dury’ego, był także członkiem Latarni. Furly i van Helmont byli również związani z grupą studentów Jacoba Boehme, w skład której wchodził Serrarius, a także znali Barucha Spinozę i byli z nim związani. Furly, podobnie jak Penn, był kwakrem i bliskim zwolennikiem George’a Foxa, założyciela ruchu, który zapewnił przewodnie zasady nowego stanu Pensylwania.

W pewnym momencie Penn zapoznał się z naukami niemieckiego różokrzyżowca Jacoba Boehme i różokrzyżowców, którzy wprowadzili go w głębsze studia mistyczne i metafizyczne. W “New World Mystics” dr Palo pisze:

Penn interesował się mistycyzmem i Rosae Crucis. Odwołał się do Jacoba Boehme jako swojego mistrza w sztuce i prawie Bożej mądrości [“What Roles did Francis Bacon and Other Notable Rosicrucians Play in American Colonial Activity and the Establishment of a Democratic Republic?” Group Pictorial Presentation at The Queen Mary (Long Beach, CA, 1984)].

Palo zawiera przypis wskazujący, że William Penn odwiedził konwenty pietystów w Europie. Pietyści byli inicjacyjnymi grupami dla różokrzyżowców:

… Odwiedził konwenty pietystów, które odbywały się w atmosferze wielkiej tajemnicy i niebezpieczeństwie demaskacji. Zaprosił Rosae Crucis, by osiedlili się na jego ziemi [w Ameryce]… Ci pietyści lub różokrzyżowcy nie byli ortodoksami, a zatem niepożądani w oczach polityczno-religijnych potęg Europy. Zostali oskarżeni o mieszanie koncepcji chrześcijańskich z praktykami starożytnego Egiptu i niektórych doktryn Zoroastra ”.

Jak wyjaśnił dalej Palo, po pierwszej podróży Penna do Ameryki w 1681 r, podczas kilku podróży, które odbył z powrotem do Europy, nawiązał on kontakt z osobami w Anglii, Holandii i Niemczech, które odgrywały ważną rolę w realizacji planu ustanowienia kolonii różokrzyżowców w Ameryce do 1694 roku. Wśród nich byli William Markham z The Philadelphic Society w Londynie, który później służył jako zastępca gubernatora Penn w Pensylwanii i Jacob Isaac Van Bebber, niemiecki różokrzyżowiec, który później kupił tysiąc akrów ziemi od Penna w celu założenia kolonii w Ameryce [Linda S. Schrigner, et al. Bacon’s “Secret Society” – The Ephrata Connection: Rosicrucianism in Early America. (1983)].

W 1682 roku William Penn założył miasto Filadelfię, nazwane na cześć jednego z „siedmiu kościołów Azji” wspomnianych w Księdze Apokalipsy 3:10, jako kościół który “zachowałeś nakaz mojej wytrwałości”. Filadelfia odegrała kluczową rolę w rewolucji amerykańskiej jako miejsce spotkań Ojców Założycieli Stanów Zjednoczonych, którzy podpisali Deklarację Niepodległości w 1776 roku i Konstytucję w 1787 roku. Filadelfia była jedną ze stolic narodu podczas wojny o niepodległość i służyła jako tymczasowa stolica USA, podczas gdy Waszyngton DC był w budowie.

John Winthrop (1587–1649), bogaty angielski purytański prawnik, również członek koła Hartlib, a także alchemik i zwolennik Johna Dee, przepłynął Atlantyk na Arbelli, co doprowadziło do założenia Kolonii Zatoki Massachusetts [Yates, The Rosicrucian Enlightenment (London and Boston: Routledge and Kegan Paul Ltd, 1972), p. 226]. W dniu 12 czerwca 1630 r. Arbella poprowadziła małą flotę niosącą kolejnych 700 osadników do portu w Salem. Osada Salem mogła być zainspirowana miastem Bensalem w “Nowej Atlantydzie” Bacona, która została opublikowana w 1627 roku. Założenie Salem przez różokrzyżowców wyjaśniłoby istnienie czarów w mieście, które doprowadziły do słynnych procesów czarownic z 1692 roku. Frances Yates zauważa, że wpływ Dee na purytanizm rozprzestrzenił się w Nowym Świecie za sprawą syna Johna Winthropa, Johna Winthropa juniora, alchemika i wyznawcy Dee. Winthrop wykorzystał ezoteryczny symbol Dee, Monas Hieroglyphica, jako swój osobisty znak [Frances Yates. The Rosicrucian Enlightenment. (London and Boston: Routledge and Kegan Paul Ltd, 1972). p. 226].

Przybycie Winthropa oznaczało początek Wielkiej Migracji. Termin Wielka Migracja odnosi się zazwyczaj do migracji w tym okresie osadników angielskich, głównie purytanów do Massachusetts i ciepłych wysp Indii Zachodnich, zwłaszcza bogatej w cukier wyspy Barbados, 1630–40. Od 1630 do 1640 około 20 000 kolonistów przybyło do Nowej Anglii. Przybyli w grupach rodzinnych (a nie jako pojedyncze osoby) i byli motywowani głównie dążeniem do wolności w praktykowaniu swojej purytańskiej religii. Słowa Winthropa „Miasto na wzgórzu” odnoszą się do wizji nowego społeczeństwa, a nie tylko możliwości ekonomicznych.

Wielebny George Phillips, założyciel Kongregacjonalnego Kościoła w Ameryce, przybył na Arbelli w 1630 roku z gubernatorem Winthropem. W 1781 roku prawnuk Phillipsa, bankier dr John Phillips, założył Exeter Academy, prestiżową amerykańską prywatną szkołę przygotowawczą w New Hampshire, jedną z najstarszych szkół średnich w USA. The Economist określił szkołę jako należącą do „elitarnej grupy szkół prywatnych” w Wielkiej Brytanii i Ameryce, która obejmuje Eton i Harrow w swoich szeregach. Exeter ma długą listę znanych byłych uczniów, w tym Arthura M. Schlesingera Jr., Gore Vidala, Stewarta Branda, Marka Zuckerberga, założyciela Facebooka, powieściopisarza Johna Irvinga i Dana Browna, autora “Kodu Leonarda da Vinci” i “Zaginionego symbolu”.

Pełna lista chrześcijańskich marranów: https://web.archive.org/web/20140419215337/http://www.pseudoreality.org/westside.html

Opublikowano za: http://www.conspiracyschool.com/blog/marranos-everywhere-christian-kabbalists-and-conquest-new-world#_edn2

http://www.conspiracyschool.com/contact

Od Redakcji KIP:

W uzupełnieniu polecamy przeczytanie:

Kolonializm made in England (część 1-3)