Iwan III „Srogi” (1440 – 1505) – pierwszy cesarz (car) Rosji

Jednoczenie  ziem zamieszkałych przez Rusinów  rozpoczął i  skutecznie realizował  wielki książę moskiewski  Wasyl II  Wasylewicz). 

Dziadkiem jego był wielki książę Litewski  Witold  Kiejstutowicz (1352-1430),  na dworze którego 10-cio letni Wasyl  był przygotowywany do rządzenia  księstwem Moskiewskim.

W tym okresie stosunki między  w.ks. Litewskim a  w.ks. Moskiewskim  układały się przyjaźnie  gdyż obydwa te państwa miały  wspólnego groźnego wroga:  Tatarów (ordy krymska, kazańska  i  chanat dolnego Powołża.   

Kiedy wielkim księciem Litewskim  w  1440 roku został  Kazimierz Jagiellończyk kontynuował przyjazne stosunki z  wielkim księciem Moskiewskim  Wasylem II,  godząc się  jednocześnie na przyłączanie do księstwa Moskiewskiego  ziem etnicznie ruskich  okupowanych przez Tatarów.

Przed swoją śmiercią w 1462 roku  Wasyl  II  uczynił  Kazimierza Jagiellończyka opiekunem  swych nieletnich dzieci  wysyłając je na wielkoksiążęcy dwór Kazimierza w Wilnie.

Następcą  Wasyla II  na tronie wielkoksiążęcym moskiewskim został  najstarszy jego syn  Iwan  Srogi. Rządził księstwem od 1462  do 1505  roku.

W  1472  roku ożenił się  z  bratanicą ostatniego cesarza bizantyjskiego  Konstantyna  XI,  Zofią  Paleolożanką, która przywiozła do Moskwy  insygnia bizantyjskiej władzy cesarskiej  przekazując   bizantyjską koronę cesarską  Iwanowi  III  Srogiemu.

Wielkie księstwo Moskiewskie stawało się więc w sposób jak najbardziej legalny  kontynuatorem  cesarstwa  Bizantyjskiego  czyli III  Rzymem.  To niewątpliwie wzmocniło znaczenie Wielkiego Księstwa Moskiewskiego  w Europie.  

Przyjazne stosunki z  Iwanem  III podtrzymywało między innymi  Wielkie Księstwo Litewskie czego dowodem było  małżeństwo  Aleksandra Jagiellończyka, od 1492 roku wielkiego księcia litewskiego, z  córką Iwana  III Srogiego i  Zofii Paleolożanki,  Heleną.                                                                          

Iwan III  Srogi  stał się z końcem XV wieku „panem całej Rusi”  uwolnionej od zależności tatarskiej  i od  1498 roku  zaczął  tytułować się cesarzem Wszechrusi czyli carem.

Ważną rolę w tworzeniu cesarstwa rosyjskiego strzegącego nas przed islamską azjatycką dziczą tatarską  odegrali – co  należy podkreślić –  wielcy książęta litewscy  oraz królowie polscy:  Kazimierz Jagiellończyk  i  jego syn  Aleksander.

Józef Michał Janowski