Polemika z artykułem prof. Jana Czekaja pt. „Etyka zamiast wzrostu PKB”.

W odpowiedzi na artykuł Prof. Jana Czekaja pt. „Etyka zamiast wzrostu PKB” (Rzeczpospolita z dn. 02.01.2017 r).

Artykuł wymaga polemiki. Jest to przykład sprytnej manipulacji wypowiedzi Jarosława Kaczyńskiego dot. strategii gospodarczej PIS. Wyrwane frazy z kontekstu wypowiedzi następnie są interpretowane tak, aby były podstawą do dyskredytowania wypowiedzi i ich merytorycznego i faktycznego   sensu. A następnie nadawania im takiego znaczenia, które ma sprawić u czytelnika wrażenie sprzeczności logicznych i merytorycznych. A ogólnie ma sprawić u czytelnika wrażenie już zawarte w podtytule, że „ogłoszenie nowej strategii PIS ogłoszonej rzez Prezesa Kaczyńskiego czyni nieaktualnym z założenia tzw. Planu Morawieckiego”. I tak;

Prof. werbalnie stwierdza, że prezentowana koncepcja J. Kaczyńskiego jest „pełna niejasności i niedomówień w związku z czym zrozumienie jej istoty nie jest proste”.  Wyraża ubolewanie, że J. Kaczyński nie sprecyzował swojej koncepcji dosadnym i zrozumiałym hasłem podobnie jak w swoim czasie zrobił to wicepremier Henryk Goryszewski lapidarnie określając istotę swojej koncepcji polityki ekonomicznej; „Nieważne, czy Polska będzie biedna, czy bogata, ważne, aby była katolicka”.  Czyli zdaniem Prof. Czekaja gdyby użył podobnego metaforycznego hasła, koncepcja Kaczyńskiego byłaby bardziej jasna i zawierałaby mniej niedomówień. Nie będę rozwijać, czy gdyby tak uściślił Kaczyński swoją koncepcję byłaby bardziej zrozumiała. Niech to czytelnik sam osądzi. Użycie tego porównania zawiera ukrytą ledwie wyczuwaną sugestię, że Kaczyński stawia idee ponad rozwój gospodarczy i dobrobyt.  Nieważny jest dla niego wzrost dobrobytu i rozwój gospodarczy prowadzący do tego dobrobytu. Zresztą tę sugestię zawiera już sam tytuł artykułu Prof. Czekaja. „Etyka zamiast wzrostu PKB”.

Wywiad ten w części gospodarczej był szeroko komentowany w portalu TVN24, gdzie posługiwano się wyrwanymi z kontekstu cytatami i ich interpretacją (nadinterpretacji) w rodzaju; „Kaczyński stwierdził, że jest w stanie zaakceptować spowolnienie wzrostu, jeżeli okaże się to kosztem, jaki trzeba zapłacić za przeforsowanie jego wizji rozwoju”. W portalu tym roiło się od pokrętnych interpretacji. Jeden z tytułów brzmiał; „ekonomiści są w szoku”. Jacy ekonomiści, którzy, czy wszyscy? Okazuje się, że to ekonomiści z fundacji Balcerowicza i inni, o których w środowisku ekonomistów nikt nie słyszał, np. niejaki Ignacy Morawski, ekonomista ze Spotdata (jakaś firma o tej nazwie). Portal ten nie tylko uciekał się do nadinterpretacji wypowiedzi Kaczyńskiego ale również (jak to jest w jego zwyczaju) uciekał się do drwin i prześmiewczego tonu itd. Itp.  M.in. np. w portalu tym „ekonomiści” którzy doznali szoku, bredzą (bo tak to trzeba nazwać), spekulowali, że gdyby założyć spadek PKB np. o 1 %, to to miałoby przynieść fatalne skutki dla gospodarki polskiej mi.in. w osiąganiu tempa dochodzenia do dobrobytu, poziomu średniej krajów UE.

Prof. Czekaj wpisuje się w ten kierunek krytyki i firmuje go swoim profesorskim autorytetem. Tymczasem ta myśl była wypowiedziana  kontekście tego, że w minionym okresie zachłystywano się fetyszem wzrostu PKB, a jednocześnie w Polskiej gospodarce miała miejsce ogromna grabież naszej gospodarki nie mająca precedensu w czasach pokoju. Jednocześnie miało miejsce rozszerzenie sfery biedy. Innymi słowy wzrost PKB nie służył wszystkim. Beneficjentami tego wzrostu byli wybrani. Nawiasem mówiąc miara PKB jest w literaturze coraz częściej kwestionowana jako miara wzrostu dobrobytu społeczeństwa. Należy dodać, że obecnie w wyniku diametralnej zmiany polityki ekonomicznej nastąpił wzrost dobrobytu określonych rzesz obywateli mimo pewnego spadku PKB, co było wynikiem programu 500+, znalezienia środków na jego sfinansowanie (uszczelnienie podatków) bez dalszego rozrastania się deficytu budżetowego).

Nadinterpretacja Profesora prowadzi do sformułowania zarzutu, co prawda w trybie przypuszczającym. Ale ten tryb nie przeszkadza w jego sformułowaniu; ”spowolnienie wzrostu gospodarczego drogą do dobrobytu”. Prof. uważa, ze to właśnie oddaje istotę koncepcji Kaczyńskiego. W ten sposób sprowadza koncepcję Kaczyńskiego wzrostu dobrobytu do  absurdu ekonomicznego. I dalej Prof. już ironizuje, bowiem stawia pytanie, co skłania prezesa Kaczyńskiego do tak nowatorskiego ujęcia istoty polityki ekonomicznej państwa. I odpowiada, że zapewne krytyczna ocena skutków systemu ekonomicznego, jaki został stworzony w Polsce po 1989 r.

Dalej Prof. wyraża wątpliwość w to co mówi Kaczyński. Kaczyński wyraża swoje myśli nie za pośrednictwem, jakoby głoszonego w kampanii wyborczej, hasła „Polska w ruinie” lecz, że  na czoło Kaczyński wysuwa kwestię rozgrabienia dorobku wypracowanego od początków transformacji a nawet więcej – dorobku pokoleń przed 1989 r. i wskazuje na negatywne skutki związane z procesem podziału społecznego bogactwa. Przytacza rozumowanie Kaczyńskiego, że poprzednia polityka gospodarcza kosztowała dziesiątki mld zł, grabionych corocznie i dzielonych przez elity.

Z kontekstu tekstu Prof. Czekaja wynika, że ta ocena dotychczasowej polityki po 1989 r. że „Elity rozgrabiły majątek Polaków” jest bezzasadna. Należy dodać, że nie tylko elity rodzime, że przede wszystkim kapitał obcy (nie Polacy). Należy podkreślić, że Polacy w wyniku tej polityki utracili własność i władztwo nad swoją gospodarką. Przecież to jest fakt, trudno go nie zauważyć. A przecież właściciel ma prawo do zysku i dysponowania nim. Polacy nie mając majątku są czym?, wyrobnikami u obcych opłacani niżej jak u tych samych właścicieli w ich macierzystych krajach. Czy Prof. mógłby wyjaśnić, czy w takiej sytuacji Polacy mogliby dojść do dobrobytu jak w krajach macierzystych tych właścicieli polskiego majątku?. Z pracy Polaków u obcych we własnym kraju zyski czerpią obcy.  Czy Prof. mógłby wyjaśnić, co ma skłonić tych właścicieli, aby osiągnięty w Polsce zysk służył choćby w części Polakom i polskiej gospodarce  skoro Polacy utracili władztwo na gospodarką?

Prof. eksponuje myśl Kaczyńskiego, że wyeliminowanie tej grabieży warte jest ceny w postaci obniżonego tempa wzrostu BKB. W tym miejscu przytaczając twierdzenia Kaczyńskiego Prof. przeczy temu co wyżej zarzucał i doprowadził do absurdu. Czy z punku widzenia dobra ogólnego i wzrostu rzeczywistego dobrobytu całego społeczeństwa (nie wybranej grupy beneficjentów transformacji) rzeczywiście jest to absurdem?, czy też ma swój społeczny sens w początkowym okresie czasu (na początku wdrażania nowej polityki gospodarczej?. Czy nie wymagałoby to refleksji?, a nie potępiana w czambuł z góry?. Czy dla tych, którzy osiągnęli wyższy poziom życia mimo spadku PKB to absurd?. Owszem może to być absurd dla beneficjentów, ponieważ odbiera im się zawłaszczane nieekwiwalentne w stosunku do wkładu pracy, dotychczasowe bogactwo (często w drodze przestępczości)  i pozbawia się ich do dalszego jego pomnażania.

Nadinterpretacja słów Kaczyńskiego polega na tym, że Kaczyński wyraża gotowość do zapłacenia takiej ceny za wprowadzenie nowej polityki gospodarczej. Wyraźnie mówi, że to miałoby charakter przejściowy (jednorazowy na okres wprowadzenia owej polityki) . Przecież on i Premier Beata Szydło stale przy każdej okazji podkreślają, że program Morawieckiego ma pchnąć gospodarkę od rozwoju dla pożytku całego społeczeństwa.  Przy czym Prof. gołosłownie dodaje, że nie wiemy, czy to obniżenie tempa wzrostu ma być przejściowe, czy też ma być to trwała cecha nowego systemu gospodarowania. Przy czym używa Prof. liczby mnogiej, co ma sugerować że wszyscy nie wiedzą. I znowu nadinterpretacja. Otóż Panie Prof. nie wszyscy nie wiedzą. Są tacy którzy wiedzą. Ci którzy śledzą Program Morawieckiego  mają podstawy twierdzić, że przyjęte już rozwiązania i dalsze działania mają właśnie wyzwolić możliwości dalszego szybkiego rozwoju na miarę wyzwań (Polski Fundusz Rozwoju, repolonizacja banków i strategicznych sektorów gospodarki, wspomaganie polskiej przedsiębiorczości itd. Itp.).  Udowodnienie, że te rozwiązania są błędne i nie uruchomią pożądanych mechanizmów rozwojowych dopiero upoważniałoby do imputowania „wszystkim” (liczba mnoga „nie wiemy”), że rzeczywiście nie wiemy. Owo „nie wiemy” pozwoliło Prof. na formułowanie dalszych bezzasadnych tez mających dyskredytować koncepcję nowej polityki gospodarczej, siać dezinformację i wątpliwość nowej polityki gospodarczej.

Przypisywanie PIS, że w kampanii wyborczej eksponowało hasło „Polska w ruinie” jest dalszą nadinterpretacją. Przecież to jest nieprawdą. To przecież media przypisały to hasło PIS, jako że PIS i jej zwolennicy wypominali Ministrowi Sienkiewiczowi powiedzenie „Polska to kamieni kupa” w aferze taśmowej. Media obróciły kota ogonem i wmówiły (oczywiście nie wszystkim), w tym Prof. Czekajowi. A teraz prawem Kaduka Prof. mówi, ze to hasło było eksponowane przez PIS w kampanii wyborczej. A tak przy okazji odsyłam Pana prof. i czytelników do książki R. Ślązaka p.t. „Czarna księga prywatyzacji 1988-1994, czyli jak likwidowano przemysł”. Wyd. Wektory 2016 r. Prezentuje ona sposób i efekty prywatyzacji i tam zamieszczone są zdjęcia (przykładowo 28 zdjęć) zrujnowanych (zgruzowanych) zakładów przemysłowych. Oglądając te zdjęcia nasuwa się pytanie, jak to możliwe, że w warunkach pokojowych wyglądają te zakłady jak po nalocie dywanowym samolotów nieprzyjaciela w czasie wojny.  Minister Sienkiewicz wiedział co mówi. Oddał nagą prawdę.

Co do powątpiewania Profesora, że transformacja po 1989 r zniszczyła dorobek wielu pokoleń, odsyłam Pana Prof. do książki autorów; A. Karpiński, Stanisław Paradysz, Paweł Soroka, Wiesław Żółtkowski pt. „ Jak powstawały i jak upadały zakłady przemysłowe w Polsce” Wyd. Muza 2013 r. Tam Pan się dowie jak zniszczono zakłady wybudowane w PRL i w II RP (w ramach COP i nie tylko).

Tych oczywistych faktów nie przyjmuje Pan do wiadomości i nie zauważa Pan ich. Oczywiście ich zauważenie uniemożliwiłoby Panu Profesorowi dyskredytowanie wypowiedzi J. Kaczyńskiego i powątpiewania w plan Morawieckiego.

Nie przyjmuje Pan do wiadomości, że polityka gospodarcza prowadziła również do grabieży gospodarki polskiej przez kapitał zagraniczny poprzez transfer kapitału za granicę legalny (niepłacenie podatków) i nielegalny (poprzez raje podatkowe i konta w bankach szwajcarskich). Nie ma  statystyki tej grabieży. Są różne szacunki. Zresztą Prof. przytacza niektóre z nich korygując ich w górę. (podaje, że dochody kapitału zagranicznego sięgają 90 mld rocznie. Dodając grabież rodzimą (wyłudzenia VAT ok. 50 mld rocznie, nie wymieniając innych tytułów grabieży (np. z tytułu licznych afer) dochodzi do kwoty 200 mld rocznie. Prof. zastanawia się jakie są możliwości wyeliminowania tej „grabieży”.  Zdaniem Prof. możliwości likwidacji grabieży zagranicznej są ograniczone. Uzasadnia to niemożliwością, jego zdaniem, mało prawdopodobną nacjonalizację przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego. Wskazuje jednocześnie, że może to nastąpić jedynie poprzez szybki wzrost inwestycji państwowych i prywatnych firm z kapitałem krajowym. Wsparte wykupem od inwestorów zagranicznych wcześniej sprzedanych firm. Przyznaje tym pośrednio, że dokładnie taką strategię zawiera wypowiedz Kaczyńskiego jaki i plan Morawieckiego. Więc Prof. sam sobie zaprzecza tym co uczynił na początku, dyskredytując wypowiedz Kaczyńskiego jak i plan Morawieckiego. Wskazał nieopacznie na pewne racjonalne elementy nowej strategii gospodarczej, mimo jej totalnej dezaprobaty w pierwszej części artykułu.

Dla ilustracji praktycznej tej strategii przytoczył przykład repolonizacji Banku Pekao (choć go nie wymieniając z nazwy). Jednak przytoczenie tego pozytywnego przykładu służy Prof. do zdyskredytowania tego typu działań, a więc do kwestionowania pośrednio głoszonych tez przez Kaczyńskiego i planu Morawieckiego.  Mianowicie tego typu działanie zgodne z założeniami planu Morawieckiego zdaniem Prof. przynosi szkody dla gospodarki polskiej. Wykupienie bowiem banku przez kapitał polski z rąk obcego kapitału, zdaniem Prof. „oznacza rozdysponowanie krajowych oszczędności, które tym samym będą niedostępne na sfinansowanie inwestycji, zmniejszających tempo wzrostu gospodarczego i imputuje J. Kaczyńskiemu, że on zapewne miał na myśli ten skutek”. Jak widzimy ten jedyny pozytywny element z koncepcji nowej polityki został i tak obrócony przeciw niej. Oczywiście pieniądze wyłożone na zakup akcji (udziałów) UniCredi mogłyby być skierowane na inwestycje. Tyle tylko, aby móc kwestionować zasadność wykupu z rąk włoskich Banku Pekao (nawiasem mówiąc z wielką tradycją i zasługami dla gospodarki polskiej), należałoby policzyć  (wyszacować), jakie szkody i niewykorzystanie jego zasobów do kredytowania rozwoju poniosła gospodarka Polski w okresie po sprywatyzowaniu do jego wykupu i porównanie z tym ile zapłacono za wykup jego udziałów. Jednak tego prof. nie czyni.

Akurat przykład Banku Pekao jest ostatnim przykładem do kwestionowania repolonizacji banków obcych działających w Polsce. Był to bowiem Bank pod włoskim zarządem, który wyjątkowo nie służył polskiej gospodarce, a nawet jej ewidentnie szkodził. W historii transformacji był to bank (zresztą nie jedyny) który niszczył polską firmę likwidując konkurencję dla przedsiębiorców z krajów, z których pochodzą jego gł. udziałowcy (akcjonariusze). Jedną z najbardziej znanych spraw, związanych właśnie z tym Bankiem Pekao S.A. pod nadzorem UniCredit jest historia polskiego producenta makaronów Malma. Wypowiedzenie Malmie z dnia na dzień umowy kredytowej przez Pekao i zablokowanie kont firmy doprowadziło do jej upadłości. Tym samym rynek makaronów w Polsce szacowany na 1.2 mld zł został otwarty dla włoskich producentów. Wkrótce okazało się, że ówczesny prezes UniCredit Alekssandro Profumo zasiadał jednocześnie w radzie nadzorczej największego włoskiego producenta makaronów – firmie Brilla. Inną sprawą też w tym banku świadczącą, jak włoski właściciel eksploatował  swój bank w Polsce jest umowa, jaką wymusił UniCredito. Wykorzystał swój nadzór i wymusił zawarcie umowy z Pekao S.A. do dysponowania jego zasobami. Miało to miejsce za prezesury J.K. Bieleckiego. Zresztą wkrótce po tym prezes zrezygnował z funkcji. Umowa ta zapewniała UniCredit dysponowanie zasobami Banku Pekao według uznania zwierzchnika oczywiście w interesie swoim, kosztem  Pekao. Z pewnością w tym czasie zasoby te nie służyły rozwojowi polskiej gospodarki i mogły być  wykorzystywane dla dobra UniCredito. Należałoby sięgnąć do dokumentacji źródłowej w Banku Pekao, aby móc dokładnie ocenić i oszacować rozmiary szkody dla gospodarki polskiej tego typu umowy.

Jak banki zagraniczne były nieprzyjazne dla polskiego krajowego biznesu można by pisać długie eseje. Przedsiębiorcy polscy odczuwali to na własnej skórze mając trudności w dostępie do kredytów na swój rozwój. Tak że teza Prof. o szkodliwości repolonizacji jest chybiona. Było to aż nazbyt widoczne jak wybuchł kryzys w 2008 r. Wtedy ujawniło się to w całej pełni jak banki macierzyste  ratując siebie zamiast rozwijać akcję kredytową dla polskich przedsiębiorstw i wyciągały z polskich córek spółek ile się dało. O szkodliwości repolonizacji banków zagranicznych, która miałaby jakoby stanąć na przeszkodzie wzrostu rozwoju PKB należy więc włożyć między bajki.

Tak więc wyeliminowanie tej grabieży, na krótką metę opłaciłoby się dla polskiej gospodarki, byłaby to cena za wyeliminowanie patologii z polskiej gospodarki, która ją degradowała i nie stwarzała fundamentów do dalszego rozwoju na miarę wyzwań. Tak, że omawiana tu wypowiedź J. Kaczyńskiego nie jest do śmiechu, ale do poważnego zastanowienia i analizowania. Podany przez Prof. przykład Banko Pekao dobitnie o tym świadczy.

Prof. Czekaj, tak jak dotychczasowi piewcy „Polskiego sukcesu gospodarczego” nawołuje do kontynuowania fetyszyzowania wskaźnika wzrostu PKB. Nie zauważają oni na fatalne skutki tego fetyszu. Ten okres nie przyniósł oczekiwanych efektów. (Prof. Czekaj podaje, że na przestrzeni tego okresu nastąpił znaczący jego wzrost dobrobytu i przytacza; w 2015 r. wyniósł 68 % średniego poziomu UE, kiedy w 2004 r. wynosił 49 %. Nie oddaje to jednak realnego wzrostu dobrobytu całości społeczeństwa. Udowadnia to w swoich badaniach Prof. Zybertowicz wraz z zespołem, które zostały opublikowane w książce p.t, ”Państwo Platformy Bilans zamknięcia” wyd. Fronda 2015, gdzie m. in. stwierdza wprost i udowadnia to na liczbach „Polacy nie bogacą się szybciej od innych społeczeństw. Wręcz przeciwnie, pod względem możliwości konsumpcyjnych wyprzedza nas zdecydowania większość państw członkowskich UE”. Str. 51.

Wtórując ww. „ekonomistom” Prof. wieści, że „Gdyby tempo wzrostu PKB Polski w wyniku reform rządu PiS o 1 punkt procentowy względem prawdopodobnego tempa wzrostu 2016 r, a pozytywne tendencje w zakresie wzrostu PKB w UE utrzymałyby się, to Polska nie tylko przestałaby odrabiać dystans dzielący nas o d średniej unijnej, ale zaczęłaby ten dystans ponownie tracić”.

Dokonując krytyki proponowanego systemu ekonomicznego przez J. Kaczyńskiego wyraża sprzeciw wobec tego systemu. Stwierdza wprost „jestem przeciwny poglądowi, w myśl którego można zwiększyć ogólny poziom dobrobytu społecznego koncertując się wyraźnie na redystrybucji nagromadzonego bogactwa wyłącznie na redystrybucji nagromadzonego bogactwa oraz bieżącego dochodu” i dodaje „chociaż zwiększony zakres redystrybucji zarówno pierwszego (nagromadzonego przy. mój) jak i drugiego (bieżącego dochodu przyp. mój) mógłby być w polskich warunkach pożądany”.  Widać po czyjejś stronie i jakiemu rozwojowi optuje Prof. Powstaje więc pytanie, jak zapewnić wzrost dobrobytu wszystkim, bez redystrybucji i jak powstrzymać szkodliwych i gospodarczo społecznie trend rozpiętości bogactwa gromadzonych przez bogatych i biednych (bez takich programów jak; program 500+, mieszkanie+, podniesienie minimum płacy, odpowiedniego poziomu i sprawiedliwego systemu podatkowego, zabezpieczenia emerytalnego itd.). Przecież robiły to i robią wszystkie bogate kraje zachodniej Europy. Chcemy przecież doganiać te kraje. Ciśnie się zatem pytanie, jak zapewnić wzrost dobrobytu wszystkim bez redystrybucji?

Jak mamy  to robić?, skoro w ramach poprzedniego systemu ekonomicznego (bronionego przez Prof.), w ciągu ćwierć wieku utraciliśmy własność przeważającej części potencjału wytwórczego na rzecz  obcego kapitału, utraciliśmy władztwo nad gospodarką, pozostawiając polską gospodarkę na grabież rzędu 200 mld zł (jak sam Pan Prof. szacuje). Do tego należy dodać, że to PKB tak fetyszyzowane, zostało osiągnięte w dużym zakresie dzięki zadłużaniu Polski na niespotykaną dotąd skałę. I co przyjmując taką spuściznę gospodarczą nasze dzieci i wnuki będą w stanie to spłacić?. Ciśnie się tu przytoczenie starego porzekadła „Polska w przyszłość została puszczona z torbami”.

Panie Prof. Czekaj, czy  przejściowe obniżenie PKB o 1% jako ekonomiście nie opłaciłoby się w zamian za odzyskanie na stałe dla gospodarki polskiej jak Pan podaje 200 mld rocznie, albo choćby nawet połowy tej kwoty?. Przypomnijmy, że program 500+ ma w kosztować ponad 20 mld. Program mieszkaniowy, podwyżki minimalnych wynagrodzeń itd.  Zwłaszcza, że każdy z tych programów też generuje wzrost BKB.

Swoją drogą notka pod artykułem o przebiegu pracy zawodowej  Prof. Czekaja właściwie pozwala zrozumieć dlaczego z takich pozycji jak wyżej, Prof. dokonuje  analizy nowej polityki ekonomicznej nowych władz, gdzie jest podane, że Prof. był wiceministrem przekształceń własnościowych na początku lat dziewięćdziesiątych i wiceministrem finansów na początku lat dwudziestych XX wieku i na koniec Członkiem Rady Polityki Pieniężnej.

Darujmy sobie dalszą analizę artykułu Prof., ponieważ ona dotyczy dyskredytowania nowej polityki gospodarczej używając do tego krytyki jak powyższa tyle tylko, że jest do tego wykorzystywana wypowiedz Premier Beaty Szydło. Dywagacje te Prof. kończy, że jakoby te wypowiedzi mają oznaczać, ze takie wartości jak wyższa wartość dodana, na jakich opiera się plan Morawieckiego ustępują miejsca wartościom etycznym, takim jak; sprawiedliwość, empatia, solidarność, zadowolenie ludzi itp. Jest to oczywiście całkowite wypaczenie tego co głosi Premier Beata Szydło, która przecież w każdym swoim wystąpieniu kładzie nacisk na gospodarkę na jej rozwój. Owszem podkreśla też powyższe elementy, że ten rozwój ma służyć wszystkim, całemu społeczeństwu, a nie wybranym beneficjentom transformacji.

Dr Kazimierz Golinowski

Emerytowany dr nauk ekonomicznych. Były wykładowca SGPiS. (dziś SGH). Były członek zarządu kilku spółek w okresie transformacji – do momentu ich prywatyzacji. Były działacz PTE w okresie transformacji i członek jego władz Krajowych i Oddziału Warszawskiego.

Polecamy też artykuł:

ENTELYGENCJA AKCEPTUJE BEREZĘ KARTUSKĄ I LICHWĘ BANKSTERÓW