DLACZEGO NAUKA INTERDYSCYPLINARNA – CYBERNETYKA POWINNA BYĆ W PROGRAMACH NAUCZANIA?

W  n a u c e  t r a d y c y j n e j  rozróżniano DYSCYPLINY SPECJALNE, zajmujące się wyodrębnionymi fragmentami rzeczywistości, oraz MATEMATYKĘ, jako dyscyplinę ogólną, zajmującą się logicznymi operacjami liczbowymi przydatnymi do rozwiązywania problemów w dyscyplinach specjalnych. Matematyka dotyczy prawidłowości rozumowania, jej celem jest badanie konsekwencji przyjętych założeń. Korzystają z niej tysiące dyscyplin specjalnych.

Rzeczywiste problemy, z którymi się spotykamy, są multidyscyplinarne, aby je skutecznie rozwiązywać, muszą ze sobą współpracować specjaliści z różnych monodyscyplin. Ponieważ zauważono podobieństwo problemów rozwiązywanych w ramach poszczególnych monodyscyplin, przenoszono gotowe rozwiązania z jednej monodyscypliny do innej. To jednak nie wystarczyło, pojawiła się potrzeba rozwiązywania problemów interdyscyplinarnych, to znaczy tak ogólnych, że otrzymane wyniki mogłyby być wykorzystywane w wielu różnych monodyscyplinach. Stąd, jak podkreśla prof. M. Mazur, już prosta droga prowadziła do idei nauki interdyscyplinarnej i jako tego rodzaju nauka powstała cybernetyka, będąca nauką o sterowaniu, która wprowadziła metody traktowania rzeczywistości nadające się do stosowania w każdej konkretnej monodyscyplinie.

Cybernetyka jest pośrednią dyscypliną ogólną, jednocześnie konkretną, ogólność wiąże ją z matematyką, a konkretność z poszczególnymi monodyscyplinami. Dzięki temu problemy cybernetyczne mają zapewnioną matematyzację, a ich rozwiązania mogą być przydatne w każdej monodyscyplinie.

C y b e r n e t y k a   jest nauką o sterowaniu, przy czym STEROWANIE jest to wywieranie pożądanego wpływu na określone zjawiska. Jej ogromne znaczenie wynika z faktu, że procesy sterowania występują niemal we wszystkich zjawiskach.

Niestety jeszcze do dziś panuje przekonanie o podziale rzeczywistości na oddzielne fragmenty, a nauki na oddzielne monodyscypliny – jest ono konsekwencją tradycyjnej szkoły, która wyrabia w uczniach przekonanie o podziale wiedzy na przedmioty, a rzeczywistości na fragmenty.

To, że we nowoczesnej nauce podstawową rolę odgrywają zagadnienia interdyscyplinarne, dyktuje konieczność nauczania zintegrowanego i interdyscyplinarnego, dzięki któremu uczniowie zrozumieją, że problemy stanowią złożone całości i nie występują w rozdrobnieniu, jakie ma miejsce w odniesieniu do przedmiotów nauczania w „POSZUFLADKOWANEJ” szkole.

Rok 2015 został ustanowiony przez władze samorządowe województwa pomorskiego ROKIEM MATEMATYKI. Propagować tę dziedzinę nauki będą 3 państwowe uczelnie w regionie: Uniwersytet Gdański, Politechnika Gdańska i Akademia Pomorska w Słupsku.

Kto podejmie inicjatywę ustanowienia roku 2016 ROKIEM CYBERNETYKI? – będącej dziedziną, dzięki której przedstawiciele wielu tysięcy dyscyplin specjalnych, z których każda wytworzyła odrębną terminologię, niezrozumiałą dla specjalistów innych dyscyplin, będą porozumiewali się WSPÓLNYM JĘZYKIEM. Dzięki wprowadzeniu przez cybernetykę ogólnej terminologii usunięte zostały bariery językowe powiększające podziały w nauce i umożliwi przedstawicielom różnych dyscyplin specjalnych współpracę, a wszystko dzięki temu, że zajmuje się  f u n k c j a m i  – mówi więc jak coś działa, nie interesuje ją, z czego coś jest zrobione.

Profesor Marian Mazur – twórca polskiej szkoły cybernetycznej w latach 1963 – 1967 pisał:

• „Nie ulega wątpliwości, że w niedługim czasie cybernetyka wejdzie do programów nauczania w szkołach jako przedmiot wiążący matematyczną ścisłość dowodzenia z najszerszymi horyzontami myślowymi, przedmiot uczący mówić tym samym językiem o zjawiskach fizycznych i psychicznych, o ludziach i maszynach, o sprawach należących do nauk humanistycznych, przyrodniczych i technicznych”.

• „Trzeba nawyknąć do ogarniania problemów w całości i do operowania umożliwiającym to językiem. Nawyki takie powinna wytwarzać szkoła i z tego punktu widzenia system nauczania powinien zostać gruntownie zreformowany. Jeszcze w ławie szkolnej uczniowie powinni przyswoić sobie umiejętność operowania takimi pojęciami, jak optymalizacja, korelacja, diagnoza, prognoza, programowanie, sterowanie, informacja, strategia, decyzja itp., ponieważ przyjdzie im ich używać bez względu na obrany zawód i głównie dzięki nim będą mogli współdziałać z przedstawicielami innych zawodów”.

• „Już dziś należy pomyśleć o wprowadzeniu podstaw cybernetyki do programów szkolnych, aby za dziesięć lat mieć ludzi przystosowanych do operowania językiem, jaki za sobą przynosi integracja nauki. Być może, propozycja ta spotka się ze wzruszeniem ramion. Ale to nie jest sprawa ironii lecz kosztów. Koszty wzruszania ramionami pokryje bowiem, jak zwykle, społeczeństwo”.

• „Brak cybernetyki w programach wyższych uczelni jest tylko potwierdzeniem typowego zjawiska, że programy nauczania spóźniają się w stosunku do postępu nauki”.

• „Cybernetyka społeczna powinna stać się jednym z podstawowych składników wykształcenia kadr kierowniczych, a elementy cybernetycznego rozumienia zjawisk powinny być przyswajane już w szkole średniej”.

I jak na ironię do dziś reakcją na te propozycje jest jedynie wzruszanie ramionami i niestety koszty poniesione przez społeczeństwo są bardzo dotkliwe.
Tymczasem ciągle jeszcze powszechnie używane określenie – system szkolnictwa, nie ma nic wspólnego z traktowaniem szkolnictwa jako systemu w rozumieniu naukowym, ani też, z gwarantującym kompletność, systemowym rozwiązywaniem jego problemów, które do dziś są rozwiązywane na wyczucie, nie zawsze zgodnie ze zdrowym rozsądkiem, a w odniesieniu do niektórych problemów – do dziś brak jest świadomości ich istnienia.

Dr hab. Jolanta Wilsz

Źródło: Dr hab. Jolanta Wilsz – Strona internetowa o nauce [Dostęp: 23.01.15] <https://www.facebook.com/drhabjolantawilsz/posts/622939771168278>

JAKIE WARUNKI POWINIEN SPEŁNIAĆ PROCES EDUKACYJNY Z PUNKTU WIDZENIA CYBERNETYCZNEJ TEORII SYSTEMÓW AUTONOMICZNYCH MARIANA MAZURA?

W dobie globalizacji e d u k a c j a powinna:

• uwzględniać indywidualne potrzeby uczących się oraz wymogi gospodarki rynkowej;
• wspomagać rozwój uczniów zgodny z ich wrodzonymi predyspozycjami;
• przygotowywać człowieka do ciągłego samorozwoju koniecznego do sprawnego samodzielnego funkcjonowania w zmieniającej się rzeczywistości, przede wszystkim w obszarze życia zawodowego, które będzie zmuszało do tego, by sam podejmował decyzje: postulacyjne, optymalizacyjne i realizacyjne.

Struktury hierarchiczne w oświacie stwarzają warunki sprzyjające dominacji adaptacyjnej doktryny edukacyjnej, usiłującej przystosowywać młodzież do zastanej rzeczywistości, zamiast przygotowywać ją do kreowania przyszłej rzeczywistości. Struktury te w obszarze oświaty są szczególnie szkodliwe, gdyż narzucają odgórnie przyjęte rozwiązania, które nie uwzględniają indywidualnych oczekiwań, potrzeb i możliwości podmiotów edukacji, czyli uczniów.

W 1999 roku postulowałam, by system edukacji między innymi:

• integrował nauczanie, wychowanie i rozwój człowieka;
• stwarzał warunki zapewniające każdemu uczącemu się aktywne uczestnictwo w procesie nauczania;
• uwzględniał indywidualne: możliwości, potrzeby, zainteresowania oraz aspiracje, umożliwiał samookreślenie i samorealizację uczących się, przygotował ich do uczenia się samodzielnego, permanentnego i zindywidualizowanego oraz do kierowania swoim rozwojem;
• inspirował do myślenia: krytycznego, twórczego, alternatywnego, perspektywicznego, globalnego, systemowego;
• zagwarantował zdobycie wiedzy i umiejętności kierowania swoim życiem, tzn. samym sobą i otoczeniem;
• uczył podejmowania optymalnych decyzji i stwarzał możliwość rozwiązywania rzeczywistych problemów;
• uczył poznawania i rozumienia: siebie samego, innych ludzi, otoczenia oraz mechanizmów ich wzajemnej koegzystencji;
• rozwijał umiejętność twórczej współpracy interpersonalnej i umiejętności rozwiązywania konfliktów.

Przedstawione wyżej postulaty wskazują, że system edukacji powinien być nierozerwalnie związany z rozwojem człowieka, z jego ciągłym doskonaleniem, a w konsekwencji z perspektywą stale wzrastającej efektywności funkcjonowania i skuteczności podejmowanych działań.

Koncepcja stałych indywidualnych cech osobowości, opracowana na bazie CYBERNETYCZNEJ TEORII SYSTEMÓW AUTONOMICZNYCH MARIANA MAZURA pozwala lepiej poznać i zrozumieć osobowość człowieka oraz mechanizmy jej funkcjonowania, co pozwala określić warunki zapewniające jego optymalny rozwój.

Na podstawie implikacji edukacyjnych koncepcji stałych indywidualnych cech osobowości można sformułować postulaty, które mogą być wykorzystane przy reformowaniu systemu edukacji, przy określaniu jej celów i funkcji, metod nauczania oraz systemu organizacji.

Z  k o n c e p c j  i  s t a ł y c h  i n d y w i d u a l n y c h  c e c h o s o b o w o ś c i  c z ł o w i e k a wynika, że system edukacji powinien:

• umożliwić uczniowi poznanie własnej osobowości – wartości swych stałych indywidualnych cech osobowości (sico) oraz zrozumienie swoich potrzeb, dążeń, zachowań i ich przyczyn;
• pomóc uczniowi w samookreśleniu zawodowym i życiowym – odpowiednim dla niego ze względu na posiadane wartości sico;
• umożliwić uczniowi samorealizację poprzez realizację swoich potencjalnych możliwości, które wynikają z wartości jego sico;
• wspomóc ucznia w rozwijaniu kompetencji, umiejętności i postaw orientujących go życiowo – odpowiednio do posiadanych sico;
• zaspokajać potrzeby ucznia wynikające z wartości jego sico, dostarczając mu bodźców odpowiednich ze względu na te cechy;
• stwarzać warunki wspomagające rozwój ucznia zgodny z wartościami jego sico, wyzwalający jego twórcze możliwości wynikające z tych cech;
• zrezygnować z przymuszania ucznia do działań niezgodnych z wartościami jego sico, a umożliwiać mu działania zgodne z nimi;
• wyposażyć ucznia w umiejętności unikania i rozwiązywania konfliktów interpersonalnych oraz w umiejętność samodzielnego dobierania ludzi ze względu na wzajemną odpowiedniość wartości ich sico w różnego typu sytuacjach.

Wprowadzenie przemian edukacyjnych, których potrzeba wynika z koncepcji stałych indywidualnych cech osobowości człowieka jest w stanie przyczynić się do tego, by system edukacji stał się nie tylko bardziej humanistyczny, ale również znacznie efektywniejszy, by dał człowiekowi gwarancję efektywnego funkcjonowania w przyszłości w stale ewoluującej rzeczywistości i uczyni egzystencję ludzką bardziej humanistyczną.

Dr hab. Jolanta Wilsz

Opublikowano za: https://www.facebook.com/drhabjolantawilsz/posts/616569081805347