Bernard Lietaer, Gwendolyn Hallsmith: Przewodnik po walutach lokalnych

Przypominamy w tym cyklu na temat pieniądza – przewodnik po walutach lokalnych mających charakter wspólnotowy, a nie indywidualistyczny, opublikowany na naszej stronie 2,5 roku temu.

Redakcja KIP

Ekonomia lokalna 101.

Samorządy lokalne na całym świecie usiłują promować rozwój gospodarczy z dwóch powodów:

1)    żeby mieszkańcy mieli lepsze miejsca pracy oraz

2)    żeby utworzyć bardziej wartościową bazę podatkową w celu poprawy oferowanych usług publicznych.

Jednak sposoby jakimi osiągany jest rozwój gospodarczy często nieumyślnie podważają długofalowe bezpieczeństwo ekonomiczne społeczności, ponieważ poświęca się zbyt dużo czasu i pieniędzy na pozyskanie dużych przedsiębiorstw spoza regionu. To często prowadzi do zamykania małych, lokalnych firm, podczas gdy dochody z dużego biznesu są wyprowadzane z lokalnej gospodarki.

Wynikają z tego dobrze nam znane trendy- wielkopowierzchniowe markety wypierają małe, lokalne sklepiki. Presja wyższych składek na ubezpieczenie, koszty pracy i inne regulacje prawne, wzrost kosztów transportu i brak ekonomicznego efektu skali, każdego roku skazują coraz więcej małych firm na zamknięcie.  Kiedy to się dzieje, gminy pozostają z niższym budżetem, co z kolei powoduje podniesienie podatków, cen wody i ścieków oraz utrzymania dróg. Tymi kosztami obarczani są mieszkańcy.

Kiedy z powodu niskich dochodów mieszkańcy nie mogą płacić swoich zobowiązań, służby publiczne nie mają wielu możliwości poza ograniczeniem dostarczanych usług (odcięciem wody, nieodbieraniem śmieci) lub wyprzedawaniem dóbr należących do mieszkańców, np. domów, samochodów, firm (na podstawie zajęć komorniczych).

Kolejny niekorzystny trend jeszcze zaostrza ten problem. Coraz mniej ludzi należy do świeckich i religijnych organizacji tworzących wspólnoty, które spajają społeczność. Perswazyjność telewizji i izolujące rozrywki takie jak gry wideo i komputerowe osłabiają struktury społeczne, które w przeszłości wspierały ludność.  Potrzebne są nowe pomysły pobudzające życie wspólnotowe i przywracające czynne uczestnictwo mieszkańców w działaniach społecznych, budujących wzajemne więzi i tworzące sieć wsparcia dla każdej jednostki.

Lokalne społeczności potrzebują nowych sposobów, by zaoferować ludziom zatrudnienie i możliwość pokrycia kosztów usług publicznych takich jak edukacja, opieka zdrowotna, oczyszczanie miast, bezpieczeństwo i ochrona przeciwpożarowa, infrastruktura i administracja. W tym zakresie jest wiele niezrealizowanych potrzeb, a  jednocześnie są niewykorzystane zasoby mogące uzupełnić te luki. Główną barierą do zaspokojenia tych potrzeb z niewykorzystanych źródeł jest brak pieniędzy.

Niniejsze opracowanie przedstawi lokalnym liderom jak mogą wziąć sprawę pieniędzy w swoje ręce.

Autorzy wyrażają wdzięczność za wsparcie, które otrzymali od Chrisa Lindstroma i  E.F. Schumacher Society.

Lokalna Ekonomia 101

Waluty lokalne umożliwiają społecznościom lokalnym i regionom wytworzenie realnego bogactwa w ich lokalnej gospodarce, poprzez połączenie niezaspokojonych potrzeb z niewykorzystanymi zasobami. To również umożliwia korzystanie mieszkańców danego terenu z majątku wytwarzanego lokalnie, zamiast wyprowadzania go do odległych firm.

Niniejsze opracowanie jest przewodnikiem przez podstawowe etapy do oceny, wyboru i wdrożenia waluty lokalnej, która usprawni lokalną gospodarkę i zbuduje lokalne moce produkcyjne, wydajność i możliwości.

Na ten proces składają się następujące etapy:

1)    Określenie celów waluty– należy ocenić swoją społeczność i zidentyfikować priorytety do połączenia niespełnionych potrzeb z niewykorzystanymi zasobami.  W ten sposób określone zostaną cele projektu waluty komplementarnej, które będą wdrażane.

2)    Wybór odpowiedniej waluty– należy dokonać przeglądu różnych typów walut komplementarnych i wybrać ten typ, który najbardziej pasuje do potrzeb projektu.

3)    Rekrutacja grupy liderów– należy zbudować lokalne wsparcie dla systemu waluty komplementarnej, czyli znaleźć odpowiednie przewodnictwo i grupę ludzi, którzy mogą pomóc w różnych aspektach tego projektu.

4)    Wybór odpowiednich mechanizmów– należy stworzyć system zarządzający transakcjami w danej społeczności, który uwzględnia koszty wsparcia doradców, miernik wartości, sposób przechowywania wartości, procedury emisji oraz zwrot kosztów. Taki system może przybrać wiele form, uzależnionych od dostępności lokalnych zasobów, skali projektu, typu uczestników i typu waluty, który został wybrany.

5)    Ustalenie sposobu obiegu waluty– każdy system waluty potrzebuje starannego zaprojektowania procesu wymiany i obiegu, żeby waluta krążyła w społeczności i nie akumulowała się, zniechęcając tym samym przedsiębiorców oraz klientów detalicznych do  jej użytkowania.

Waluty komplementarne i społecznościowe

Waluta komplementarna– podstawą omawianej tu waluty społecznościowej jest uzgodnienie, by używać czegoś innego niż legalny środek płatniczy (np. pieniądz narodowy) jako medium wymiany, w celu połączenia potrzeb z zasobami, które nie mogłyby być zaspokojone w inny sposób^1.  Waluty komplementarne funkcjonują na wielu poziomach i powstają dla wielu potrzeb. Weźmy pod uwagę choćby to, co się stało z flyer miles [system lojalnościowy upoważniający do zniżkowych lub darmowych przelotów- przyp.tłum.] wydawanych przez linie lotnicze na całym świecie.

Dotychczas pięć głównych zrzeszeń linii lotniczych wydało ponad 14 bilionów mil lotniczych, czyli więcej niż łączna suma rachunków w dolarach i euro ². Można je zarabiać bez konieczności wchodzenia na pokład samolotu (np. używając specjalnych kart kredytowych) i płacić nimi nie tylko za podróże lotnicze, ale też za wynajem samochodu, długodystansowe rozmowy telefoniczne oraz coraz szerszą gamę produktów i usług. Dwie trzecie wszystkich mil British Airways zostaje spieniężone na zakupy inne niż bilety lotnicze.

 

Czym jest waluta społecznościowa? 

Tworzenie majątku społecznego

Krótko mówiąc, mile lotnicze stały się korporacyjnymi jednostkami uczestnictwa waluty komplementarnej o szczególnym celu komercyjnym (lojalność klientów). Uruchamiają one niewykorzystane zasoby, jakimi są puste fotele w samolocie, by osiągnąć cel.

Wiele innych walut lokalnych ma cel społeczny ponad czysto biznesowym. Jeden z japońskich przykładów jest odpowiedni do opieki medycznej. Japończycy są najszybciej starzejącą się populacją na świecie. Obecnie jest tam ponad 1.8 miliona osób potrzebujących codziennej opieki. Szacuje się, że liczba osób wymagających stałej pomocy przy codziennych czynnościach, podwoi się w ciągu następnej dekady. Jednocześnie młodsze pokolenie chętniej wyprowadza się z domów rodzinnych, niż było to w poprzednich pokoleniach.

Japoński Fureai Kippu (dosłownie “Bilet Opieki”), jest to elektroniczny bilet czy raczej abonament, opłacany z komputerowego konta oszczędności dla tych osób, które pomagają starszym lub niepełnosprawnym w jakimkolwiek aspekcie związanym z ich pielęgnacją, którego japoński narodowy system opieki zdrowotnej nie pokrywa. Najczęściej są to usługi  w domach podopiecznych związane z posiłkami lub codzienną kąpielą (japoński rytuał), pomoc w zakupach lub przygotowaniem jedzenia, czytanie niedowidzącym itd. żeby te osoby mogły dłużej pozostawać w swoich domach. Jednostką rozliczeniową Fureai Kippu jest godzina usługowa.

Różne stawki przyporządkowane są różnym usługom, np. jedna godzina zakupów lub czytania jest wynagradzana jednym Fureai Kippu, lecz pomoc przy pielęgnacji ciała

ma wartość dwóch Fureai Kippu za każdą godzinę usługi. Zgromadzone Fureai Kippu mogą być zaoszczędzone dla siebie na przyszłość lub przekazane komuś, kto potrzebuje pomocy, najczęściej rodzicowi lub komuś z rodziny, kto mieszka w innej miejscowości i potrzebuje podobnej pomocy.

Obecnie 374 organizacje non-profit w Japonii biorą udział w programie Fureai Kippu na terenie całego kraju poprzez skomputeryzowane systemy clearingowe. Koordynacją przedsięwzięcia zajmuje się Sawayaka Healthcare Foundation. Dzięki pomocy, jaką starsi ludzie otrzymują w swoich domach, dużo później muszą korzystać z drogich domów spokojnej starości, co znacznie obniża koszty. Również czas, który starsze osoby spędzają w szpitalach po zabiegach medycznych może być dużo krótszy.

Całe przedsięwzięcie znacznie obniża społeczne koszty opieki nad osobami starszymi, jednocześnie podnosząc jakość życia ich samych. Ponadto ten system umożliwia przepływ zasobów niezależny od dotacji rządowych, biurokracji czy kosztownych ubezpieczeń, nie wymaga nawet pieniędzy by sprawnie funkcjonował.

Możliwość przenoszenia korzyści w Fureai Kippu czyni z programu opieki nad osobami starszymi formę środka wymiany dóbr, wyspecjalizowanej waluty komplementarnej, używanej równolegle z walutą narodową.

1 Pełne rozwinięcie tego podejścia- zob. B. The Future of Money (London: Random House,

2001) and Lietaer, B & Belgin, S. Of human Wealth: New Currencies for a New World (Boulder, CO:Citerra Press, 2006).

2 Całkowita wartość niezrealizowanych Frequent Flyer Miles szacowana jest na kwotę 14 bilionów, wartą 700 miliardów dolarów, zob. Jenni Roth “Die schlummernde Weltwährung: Fluggäste haben 14 Billionen Bonusmeilen angesammelt” Der Tagespiegel (Jan. 17, 2005). Z wyliczeń Rezerwy Federalnej wynika, że ok. 650 miliardów dolarów jest w obiegu jako rachunki, z których dwie trzecie krąży poza USA.

Wyznaczanie celów dla waluty społecznościowej

Ocenianie możliwości waluty społecznościowej do spełniania określonych potrzeb

W każdej społeczności można dostrzec dużą różnorodność niezaspokojonych potrzeb:

• potrzeby socjalne, takie jak opieka nad osobami starszymi lub mentoring dla młodzieży
• potrzeby ekonomiczne, np. bezrobocie lub zatrudnienie adekwatne do możliwości pracownika
• potrzeby komercyjne, np. pomaganie lokalnym przedsiębiorcom w lepszym konkurowaniu z sieciami supermarketów i sklepów wielkopowierzchniowych
• wspieranie lokalnych organizacji non-profit i projektów oddolnych

Tylko nasza wyobraźnia ustala limity tego, co może być zrobione przy wykorzystaniu waluty społecznościowej.

Podobnie,  w nieoczekiwanych miejscach można znaleźć słabo wykorzystywane zasoby:

• oczywiście, każda osoba bezrobotna, mająca chęć i umiejętności do zrobienia czegoś ma niewykorzystane możliwości
• puste stoły i krzesła w restauracji lub kinie to niewykorzystane zasoby, mogące być użyte do celów społecznych
• szkoły i inne budynki są puste podczas określonych pór dnia, tygodnia, roku
• jest  też  wiele wolnych miejsc na uczelniach i kursach
• organizacje młodzieżowe i pozarządowe mają ludzi gotowych do działania, jeśli znajdzie się  odpowiednie zaopatrzenie

Główną ideą walut komplementarnych jest takie ich zaprojektowanie, by się zwracały, czy rekompensowały w podobnych, niewykorzystanych zasobach oraz mobilizowały zaspokajanie potrzeb społecznych, na których chcemy się skoncentrować.

Ekonomiści słusznie zauważą, że łączenie potrzeb i zasobów jest funkcją rynku, nawet bez walut komplementarnych. Jeśli za pomocą magicznej różdżki, wszyscy ludzie na tej planecie nagle mieliby optymalną dystrybucję pieniądza, można sobie wyobrazić, że nie byłoby już niezaspokojonych potrzeb.

Rzeczywistość jest jednak inna, dlatego punktem wyjścia walut komplementarnych jest połączenie tych potrzeb, które nie mogą być zaspokojone za pomocą pieniędzy. Podobnie, niewykorzystane zasoby to te, których nie użyto w transakcjach ekonomicznych przeprowadzanych za pomocą konwencjonalnych walut narodowych.

Gospodarowanie milami lotniczymi ilustruje jak działa ten proces, nawet w ściśle komercyjnym środowisku. Dobrze zarządzany system mil lotniczych jest stroną , która coś zyskuje (lojalność klienta) kosztem użycia niewykorzystanego zasobu (fotela w samolocie, który pozostałby pusty). My po prostu wykorzystujemy te same pomysły w szerszym środowisku , gdzie korzyści będą wybrane przez samych użytkowników regionalnych systemów.

Projektowanie waluty

Nie ma jednego „idealnego” wzoru dla waluty komplementarnej. Niemal każda cecha takiego projektu jest zaletą w jednych okolicznościach, a wadą w innych. Najlepszy wzór dla danej społeczności zależy od tego jakie są założone cele dla tego środka wymiany i w jakich warunkach będzie on funkcjonował. Różne aspekty powinny być uwzględnione przy wdrażaniu waluty lokalnej, takie jak funkcje, które ta waluta ma pełnić, typy problemów, które ma rozwiązać czy nawet ludzie, którzy będą zaangażowani w projekt. Warto więc się zapoznać z przykładami cech projektowania waluty lokalnej, które prezentujemy poniżej.

Legalny środek płatniczy

Legalnym środkiem płatniczym jest waluta, którą rząd danego kraju akceptuje do płacenia podatków[1] . Napis:  „To jest legalny środek płatniczy dla wszystkich celów publicznych i prywatnych” znajdziemy na każdym banknocie amerykańskim. Oznacza to, że jeśli komuś w USA jest się winnym pieniądze i ta osoba odmawia przyjęcia zapłaty w amerykańskich banknotach, można ubiegać się przed sądem o unieważnienie tego długu.

Szczególnie istotnym typem długu, którym niemal każdy jest obciążony, są podatki i dlatego „legalny środek płatniczy” oznacza w tym kontekście, że rząd danego państwa akceptuje tylko ten typ waluty w płatnościach podatków. Zwykle tylko konwencjonalne narodowe waluty są definiowane jako legalny środek płatniczy[2]. Jednakże w Japonii dwa miasta zdecydowały się na przyjmowanie opłat za lokalne podatki  w miejscowej walucie komplementarnej i kontynuując to działanie, częściowo można nią płacić również wykonawcom usług komunalnych. Zasadniczo waluty komplementarne powstają po to, by uzupełnić działanie pieniędzy, a nie zastąpić je.

Waluta lokalna do celów komercyjnych

Waluta lokalna ma szerokie zastosowanie do celów komercyjnych, które określone są przez wymiany dóbr oraz usług mające wspierać i ułatwiać prowadzenie firm w następujących kategoriach:

• Przedsiębiorstwo- Przedsiębiorstwo (B2B)
• Przedsiębiorstwo- Konsument (B2C)
• Konsument- Konsument (C2C)
• Konsument- Przedsiębiorstwo (C2B)

Zazwyczaj są to formy elektroniczne (zaprezentowane w  poniższej klasyfikacji wg sposobu wsparcia) wynikające z drastycznej redukcji kosztów w  technologii przetwarzania danych przez ostatnie dekady.

Przedsiębiorstwo- Przedsiębiorstwo (B2B)- w tym wypadku waluta lokalna jest zazwyczaj jednostką wymiany stworzoną przez biznes dla ułatwienia handlu z dostawcami i klientami hurtowymi. Wszystkie  współczesne tzw. komercyjne systemy barterowe również należą do tej kategorii. Istnieje ponad 500 takich komercyjnych systemów barterowych, szczególnie w USA, zgrupowanych w dwóch głównych zrzeszeniach: International Reciprocal Trade Association (IRTA) i  Corporate Barter Council (CBC).

Przedsiębiorstwo- Konsument (B2C) – najbardziej rozpowszechnionymi systemami walut komplementarnych są  waluty  programów lojalnościowych, wydawane przez firmę lub grupę przedsiębiorców w celu zachęcenia klientów, by do nich wracali.  Największym takim programem jest „Frequent flyer miles” z 1,5 biliona milami wydawanymi corocznie na całym świecie przez pięć głównych zrzeszeń linii lotniczych. Jedną ze starszych, lecz wciąż bardzo popularną, odmian  takich systemów są wszechobecne papierowe kupony zniżkowe, które można wymieniać na towary i usługi we wskazanych sklepach i supermarketach.

W Wielkiej Brytanii Tesco stało się najpopularniejszą siecią, swą potęgę opierającą na systemie lojalnościowym, który urósł do rozmiarów pełnoprawnego systemu waluty komplementarnej. W połowie lat 90-tych Tesco wprowadziło system lojalnościowy, który odniósł znaczący sukces, skłaniający konkurencję do pójścia tym tropem. Co trzecie gospodarstwo domowe w Wielkiej Brytanii ma kartę członkowską Tesco, a magazyn Clubcard osiągnął największy zasięg w swoim rodzaju.

Konsument- Konsument (C2C) – na pewnym poziomie, większą część konwencjonalnego systemu płatniczego zarządzany przez banki (np. czeki, płatność gotówką itp.),  można by opisać jako komercyjny system C2C. Poza sektorem bankowym, system płatniczy PayPal jest udanym przykładem takiego podejścia, szeroko używanym przez internetowy system aukcyjny e-Bay mimo, że na tym poziomie następuje wymiana tylko oficjalnych pieniędzy.

Konsument- Przedsiębiorstwo (C2B)– ciekawą innowację  o nazwie Consumer and Comemrce Circuts (C3), czyli Obwód Konsumentów i Handlu,  wprowadziła Fundacja Strohalm w Amsterdamie, w Holandii, El Salvador, Urugwaju i w południowej Brazylii. Jest to system internetowy, w którym podstawowe zasady gwarantują znakomite wyniki i obrót wewnątrz C3, a o większości szczegółów decyduje się na poziomie lokalnym.

Klienci kupują talony za pieniądze od sieci C3 z lokalnie ustalaną premią, wahającą się pomiędzy 0 a 10%, której zadaniem jest zachęcenie klientów do udziału w tym przedsięwzięciu. Talony używane są do płacenia za towary i usługi dostarczane przez członków biznesowych. Firmy mogą płacić talonami innym przedsiębiorcom w sieci lub spieniężyć je w C3 za niewielką opłatą. Jest to podobne do projektu Save Australia.

Korzystając z tego systemu, przedsiębiorcy uzyskują klientów, których nie zdobyliby w inny sposób. W ten sposób ogólna lojalność klientów także się poprawia. Wprowadzenie w obieg pieniędzy skumulowanych w systemie odbywa się przez lokalny bank, który używa ich do zaoferowania niskooprocentowanych pożyczek dla członków biznesowych lub projektów.

Konsumenci dostają zniżki lojalnościowe i pomagają w podejmowaniu decyzji dotyczących inwestowania ich pieniędzy w daną społeczność, ponieważ zarówno przedsiębiorcy, jak i ich klienci mają równy głos w zarządzaniu systemem, a jest w nim więcej klientów niż firm. Ten fakt, jak i to, że konsumenci inicjują tworzenie waluty komplementarnej poprzez kupowanie talonów, usprawiedliwia określanie tego podejścia jako  produktu finansowego typu Konsument- Przedsiębiorstwo (C2B).

Kombinacje powyższych typów– istnieją udane kombinacje rozwiązań opisanych powyżej: waluty wydawane przez firmy, które z powodzeniem są używane również wśród klientów indywidualnych. Do tej kategorii można zaliczyć np. szwajcarski system WIR lub system WAT działający w Japonii.

Waluty o cechach społecznych

Większość walut lokalnych, które powstają z przyczyn społecznych, koncentruje się na specyficznych problemach lub grupach społecznych, takich jak  opieka nad osobami starszymi, bezrobocie czy waluty do celów edukacyjnych. Poniżej przedstawimy kilka przykładów.

Opieka nad osobami starszymi

Pierwszy powojenny system waluty lokalnej został utworzony w 1950 roku przez japońskie kobiety [3] do opieki nad osobami starszymi, dziećmi i niepełnosprawnymi. Kobiety te utworzyły również pierwszy „Bank Pracy Wolontaryjnej” w 1978, prototyp ponownie odkryty później na Zachodzie jako Bank Czasu, szczególnie popularny w Wielkiej Brytanii i USA. W Japonii, system Fureai Kippu jest dziś bezpośrednim spadkobiercą wcześniejszych, pionierskich rozwiązań.

Emeryci

Niektóre z pierwszych zastosowań Time Dollar w USA były wdrażane przez Edgara Cahna w domach spokojnej starości i wspierały samopomoc pomiędzy emerytowanym pensjonariuszami. Rozwiązanie to miało również wpływ na wzmocnienie więzi w tej społeczności.

Bezrobotni

Pierwszy system LETS (Lokalny System Wymiany i Handlu), który powstał w 1982 roku w Kanadzie, miał szczególnie na celu zmierzenie się z problemem niedoboru pieniędzy na terenach o wysokim bezrobociu. Dziś wciąż większość tego typu projektów jest bardziej popularna na terenach dotkniętych wysokim bezrobociem.

Edukacja

System MUSE ( Wzajemna Jednostka Zrównoważonej Edukacji) to waluta komplementarna zaprojektowana do stymulacji uczenia się i nauczania przez młodzież pomiędzy sobą[4]. W okręgu Sonoma, w Kalifornii, projekt CommunityService Dollar (C$D) rozwija się pod patronatem organizacji non-profit Skaggs Island Foundation. Zarówno stanowy uniwersytet, jak i władze miasta odkrywają możliwości tego systemu  w zakresie częściowego finansowania edukacji i innych usług publicznych, również regulowania podatków i opłat.

Opieka nad dziećmi

Istnieje długa tradycja bardziej lub mnie formalnych, choć prowadzonych na małą skalę lokalnych grup opiekujących się dziećmi, tworzonych w rodzinach, gdzie na zmianę ktoś pełni rolę opiekunki kilkorga dzieci. Duży system internetowy o zasięgu ogólnokrajowym powstaje w Holandii pod nazwą „Care Miles”. Ma on na celu pomoc 2,3 miliona rodzinom, które mają kłopoty ze znalezieniem miejsca w publicznych  żłobkach i przedszkolach, szczególnie dla dzieci w wieku 0-4 lat ².

Budowanie społeczności

Najpopularniejszym powodem do rozpoczynania systemu waluty komplementarnej w najbliższym otoczeniu, w którym nie ma większych problemów ekonomicznych czy bezrobocia, jest odbudowa poczucia wspólnoty w danej społeczności. Do tego celu stosowane były różne typy projektów, takich jak system Time Dollar, LETS, czy Ithaca HOURS. Również Balinese Time Currency może być postrzegany jako ugruntowany system tego typu, działający przez ponad tysiąc lat.

Wzmocnienie poczucia tożsamości

Jednym z dodatkowych powodów, dla których wprowadzane są waluty komplementarne jest wzmocnienie poczucia przynależności do określonej społeczności lub obszaru. Na przykład logo na talonach Ithaca HOURS dumnie stwierdza „My ufamy Ithaca” , a większość walut komplementarnych w wersji papierowej dobitnie wyróżnia cechy lokalne, rośliny lub historię jako sposób wzmocnienia lokalnej tożsamości.

Ekologia

Specyficzne zastosowanie waluty lokalnej do celów ekologicznych ostatnio robi się coraz bardziej popularne, szczególnie w Japonii. Jednym z europejskich przykładów jest system inteligentnych kart NU stosowany w Rotterdamie, w Holandii, by wynagrodzić zachowania ekologiczne (używanie transportu publicznego, kupowanie urządzeń energooszczędnych, rowerów itp.) przez zbieranie „zielonych punktów” na karcie.

Punkty te mogą być wykorzystywane do otrzymania rabatów na ten podobny aktywności, w ten sposób tworząc podwójną zachętę do działań odpowiedzialnych i ekologicznych.

Trochę mniej udanym modelem jest “Earthdaymoney” w tokijskiej dzielnicy Shibuya, zapoczątkowany przez burmistrza, zdecydowanie promującego wyróżnianie ludzi przyczyniających się do równowagi ekologicznej tego obszaru.

Cała rodzina japońskich walut lokalnych to projekty „eko-pieniędzy”, ale niezależnie od ich nazwy, tylko kilka z tych projektów ma typowo ekologiczny cel. Jeden z takich projektów został zaprezentowany na dużą skalę, z udziałem ponad 6 milionów uczestników, podczas międzynarodowych targów Aichi w 2005 roku.

Inne cele społeczne

Teoretycznie można by niemal w nieskończoność wymieniać specjalistyczne funkcje, do jakich mogą być zastosowane waluty lokalne. Rzeczywiście, cały obszar oddziaływania walut komplementarnych określany jest mianem „pieniędzy społecznych”. Tak więc powyższa lista jedynie wskazuje te projekty, które gdzieś w świecie już funkcjonują, a nie wyznacza zastosowań możliwych do wdrożenia w przyszłości.

Mieszane cele społeczne

Możliwe jest również połączenie kilku celów społecznych, takich jak zdobywanie korzyści za wsparcie działań ekologicznych i wykorzystanie ich do otrzymania pomocy przy dzieciach lub połączenia z innymi rozwiązaniami z powyższej listy.

Plan pracy- cele

Odpowiedz na pytania

1. Jaki jest cel waluty lokalnej, którą chcesz zaprojektować?
2. Jakie są niespełnione potrzeby, którymi chcesz się zająć?
3. Czy są jakieś niewykorzystane zasoby, dostępne jako potencjalne rezerwy?

Inne aspekty do rozważenia:

1. Jaka forma waluty najbardziej odpowiada stawianym celom?
2. Jeśli jest to waluta do celów komercyjnych, czy ma funkcjonować B2B, B2C, C2C czy C2B?
3. Jakim celom społecznym będzie służyła ta waluta?

Opis projektowanej waluty lokalnej

Poniższe miejsca mogą zostać użyte do opisania waluty, która ma być wprowadzona w danej społeczności. W jaki sposób zmieni się życie tej społeczności po wdrożeniu waluty lokalnej?

Wizja i misja waluty lokalnej:

Gdy będziemy mieli walutę lokalną, nasze życie poprawi się w następujący sposób:

Ludźmi najbardziej zainteresowanymi walutą lokalną będą:

Wyobrażamy sobie, że waluta lokalna będzie używana przez różne grupy w następujący sposób:

Rekrutowanie zespołu liderów

Kiedy już cele zostaną określone, należy zrekrutować zespół ludzi, którzy pomogą wdrożyć ten projekt. Sugeruje się, żeby skład tego zespołu wynikał z założonych celów, ponieważ ludzie potrzebni do wdrożenia będą mieli związek z potrzebami i zasobami, które są zidentyfikowane w celach. Oto kilka przykładów:

Waluta do celów społecznych

Opieka nad osobami starszymi– powołany zespół powinien skupiać organizacje, które:

• są zaangażowane w opiekę nad osobami starszymi
• pracują w oparciu o wolontariat
• mają niewykorzystane zasoby i możliwości związane z opieką nad osobami starszymi, np. zaplecze do ćwiczeń ruchowych, programy edukacyjne, salony kosmetyczne, restauracje itp.
• starsi ludzie są członkami lub klientami tych organizacji

Zatrudnienie– zespół powinien zawierać:

• pracowników Powiatowego Urzędu Pracy
• ludzi bezrobotnych
• organizacje, które pracują w oparciu o wolontariat
• pracodawców z sektora prywatnego i publicznego

 Waluta do celów komercyjnych 

Przedsiębiorstwo- Przedsiębiorstwo (B2B)- zespół, który jest potrzebny do celów B2B składa się z:

• liderów biznesu
• organizacji dla przedsiębiorców, np. Izby Handlowej, stowarzyszeń przemysłowych i branżowych itp.
• lokalnych przedstawicieli administracji publicznej
• organizacji wspierających przedsiębiorczość, np. inkubatory, parki przemysłowe itp.
• firmy specjalizujące się w usługach dla biznesu, np. biura pośrednictwa pracy, biura rachunkowe itp. 

Przedsiębiorstwo- Konsument (B2C)-  zespół, który jest potrzebny do celów B2C składa się z:

• organizacji biznesowych
• grup obywatelskich, np. wspólnot religijnych, klubów hobbistycznych
• przedsiębiorstw handlu detalicznego
• samorządu lokalnego

Dlaczego grupa liderów?  

Doświadczenie wskazuje, że najważniejszym czynnikiem decydującym o sukcesie lub porażce każdego systemu walut lokalnych są kompetencje jej lidera lub grupy liderów.

Grupa jest potrzebna, gdyż jednym z decydujących elementów sukcesu waluty społecznościowej jest bezpośredni kontakt z jej odbiorcami oraz zaangażowanie w ich sprawy. Jeśli więc celem projektu jest wywarcie realnego wpływu na sektor społeczny lub komercyjny, to interesariusze tego projektu powinni być aktywnie zaangażowani w projektowanie i wdrażanie tej waluty. Jak tylko idea zacznie przynosić wymierne rezultaty, również inni ludzie będą potrzebni do zespołu, np. bankierzy, drukarze i inne firmy. Należy więc bez wahania powiększać grupę, bo im więcej ludzi mogących wnieść swój wkład do projektu, tym większe prawdopodobieństwo jego sukcesu.

Arkusz Roboczy Zespołu Liderów członek zespołu———————————————————————-

———————————–

———————————–

Harmonogram zebrańprzynależność———————————————————————-

———————————–

———————————–dane kontaktowe———————————————————————-

———————————–

———————————–data———————————————————————-

———————————–

———————————–czas———————————————————————-

———————————–

———————————–miejsce———————————————————————-

———————————–

———————————–

 

Wybór właściwego mechanizmu- rodzaje form waluty  

Kiedy już jest ustanowiony lider waluty lokalnej oraz zespół, jest jeszcze kilka aspektów waluty, które należy wziąć pod uwagę przy projektowaniu całego systemu:

1. rodzaje form waluty
2. ich  funkcje
3. proces emisji
4. mechanizm pokrywania kosztów

Każdy z tych elementów zostanie zdefiniowany poniżej, a następnie przedstawimy możliwości  wyboru w każdej z powyższych kategorii. Następnie krótko wskażemy ich zalety i wady. W podsumowaniu tej części zaprezentujemy kilka funkcjonujących systemów walut lokalnych, zgodnie z charakterystyką przedstawioną w pięciu grupach.

Punktem wyjścia w ogólnej typologii systemów walut komplementarnych jest definicja waluty jako „umowy wśród społeczności, by używać czegoś jako środka wymiany”. Na podstawie tej definicji można postrzegać waluty jako szeroki zakres narzędzi, których społeczność używa lub mogłaby używać jako środka wymiany na całym świecie.

Rodzaje form

Fizyczne formy walut, w jakich są one emitowane i używane to cecha najprostsza do określenia. Jesteśmy już obeznani z różnymi rodzajami waluty, która może występować jako banknoty, monety, karty plastikowe, a konwencjonalne pieniądze w praktyce spotykamy dziś w każdej z tych form.

Omawiane formy dzielimy na następujące kategorie:

Pieniądze towarowe w przeszłości przyjmowały bardzo różne postacie. Przez stulecia społeczności z powodzeniem używały soli, jajek, bydła, tkanin, różnych rękodzieł, odlewów z różnych metali oraz innych towarów jako waluty. Podczas drugiej wojny światowej w obozach jenieckich używano papierosów jako waluty. Dziś węgiel drzewny jako waluta z Osaki jest współczesnym przykładem tego typu.

Banknoty i monety są najlepiej nam znaną formą pieniędzy. Dla współczesnego użytkowania walut komplementarnych papier jest najpopularniejszą postacią ze względu na łatwość noszenia przy sobie banknotów i ich używania oraz stosunkowo  niskie koszty produkcji (np. Ithaca HOURS, talony WAT, książeczki rozliczeniowe LETS, itd).

Waluty w postaci zapisu cyfrowego włączając w nie karty, komputery centralne zarządzające kontami,  sieci internetowe lub też duże systemy komputerowe mainframe. Zdecydowana większość konwencjonalnych pieniędzy przybiera formę cyfrowych bitów i również systemy walut komplementarnych podążają tą ścieżką.

Formy mieszane– kiedy kilka form waluty używanych jest jednocześnie, zapewnia to maksimum elastyczności. Te historyczne uwarunkowania ewolucyjne konwencjonalnych pieniędzy w logiczny sposób podążały w kierunku udogodnień. Zaczęto od pieniędzy towarowych (jakimi były monety z metali szlachetnych), lecz obecnie wygodniej jest posługiwać się papierowymi bonami z obietnicą zapłaty w towarze („Zapłacę okazicielowi sumę jednego funta szterlinga” wciąż jest napisane na angielskim banknocie). Oczywiście, jeśli jest dostępna odpowiednia technologiczna infrastruktura, elektroniczne zapisy są nawet tańsze do obsługi niż waluta papierowa. Ta sama waluta może przybierać różne formy w zależności od tego, w jakiej sytuacji jest używana. Waluta narodowa ma formę zapisów cyfrowych, papierowych banknotów lub monet.

Zalety i wady każdej z tych form są relatywnie proste.

Waluty towarowe mają tą zaletę, że nie jest potrzebna infrastruktura społeczna czy prawna by ich używać. Jest to jedyna waluta, która może działać w ekstremalnych okolicznościach, takich jak wojna czy chaos społeczny lub ekonomiczny. Taka „waluta” może być w ostateczności dosłownie konsumowana bezpośrednio przez odbiorcę, poza tym jest najbardziej odporna na podrabianie. Jej niewygoda jest również oczywista: ograniczone  możliwości do jej tworzenia, niedogodność przechowywania, posługiwania się i transportu.

Papierowe waluty natomiast są najłatwiejsze w użytkowaniu i tanie w produkcji. Mają jednak tą wadę, że mogą być stosunkowo łatwe do podrobienia. Z dzisiejszym sprzętem drukarskim wysokiej klasy, dostępnym niemal dla każdego, bezpieczeństwo jest ciągłym wyzwaniem walut papierowych. Nawet w przypadku walut lokalnych, ta sprawa powinna być poważnie potraktowana, jak tylko waluta komplementarna stanie się na tyle popularna, by komuś opłaciło się ją podrobić.

Zapisy cyfrowe cieszą się coraz większą popularnością. Komputery są najczęściej spotykanym wsparciem od małych do średnich systemów walut lokalnych i są wystarczające dla kogoś, kto ma dostęp do smartfona lub innych środków komunikacji, by przekazać informację osobie obsługującej komputer. Wadą takiego podejścia jest konieczność intensywnej pracy przy obsłudze transakcji. Połączenia internetowe, w których użytkownicy sami aktualizują swoje transakcje redukują koszty ogólne, ale stwarzają dodatkowe ryzyka oszustw, ponadto nie każdy ma łatwy dostęp do komputera. Inteligentne karty łączą w sobie zalety obu rozwiązań, lecz wymagają czytników, które są raczej drogie i nie wystarczająco popularne. Najlepszym elektronicznym rozwiązaniem byłoby posiadanie  waluty komplementarnej podłączonej do innej aplikacji na inteligentnej karcie, na podobnych zasadach funkcjonowania jak karty transportu publicznego czy wielofunkcyjne karty bankowe. Tym sposobem można znacznie ograniczyć koszty wdrożenia waluty komplementarnej, co ma swoje uzasadnienie.

Rozwiązanie łączone jest oczywiście idealne, ponieważ daje możliwości dopasowania zalet każdej z prezentowanych form i dostosowania ich do specyficznych potrzeb danej waluty. Jednak należy pamiętać o ryzyku, szczególnie pod kątem bezpieczeństwa, gdyż najsłabsze ogniwo systemu określa trwałość całości projektu.

Wybór mechanizmów: miernik wartości

Rozwiązania funkcjonalne

Trzema najważniejszymi funkcjami pieniędzy, zgodnie z klasyczną ekonomią jest miernik wartości, środek wymiany i sposób przechowywania wartości (tezauryzacji). Z historycznego punktu widzenia te trzy funkcje nie były pełnione przez tę samą walutę. Wiele kultur miało inne mierniki  wartości niż  środki wymiany. W starożytnej Europie jedną z ważniejszych jednostek wartości było bydło (Homer, VIII wiek p.n.e.), a wartość wyrażana była w osłach. Jednak płatności dokonywano w praktyczniejszych środkach, takich jak standaryzowane brązowe odlewy, złote lub srebrne sztabki, a później monety.

Wszystkie waluty mogą być więc klasyfikowane w kategoriach ilości i rodzaju funkcji, ponieważ są projektowane w celu stanowienia: miernika wartości, środka  wymiany i sposobu przechowywania wartości.

Miernik wartości

Pierwszą z klasycznych funkcji pieniędzy jest ich rola, jaką odgrywają jako miernik wartości umożliwiający porównanie cen produktów. Większość walut komplementarnych w zasadzie nie pretenduje do miana miernika wartości, pozostawiając walucie narodowej monopol tej funkcji poprzez denominację swoich jednostek rozliczeniowych względem konwencjonalnych pieniędzy. Są oczywiście wyjątki, które zostaną wymienione poniżej.

Wszystkie waluty mogą być sklasyfikowane następująco w zakresie ich funkcji jako miernika wartości:

Odniesienie do konwencjonalnych pieniędzy– wiele walut lokalnych wykorzystuje konwencjonalne pieniądze jako jednostkę rozliczeniową. Większość systemów używa w logiczny sposób waluty narodowej swojego kraju jako odniesienia¹ , szczególnie systemy typu LETS (np. Green dollars w Kanadzie lub Australii, „bobbins” w Manchester) oraz  większość systemów, w których biorą udział lokalni przedsiębiorcy. Jednak w przypadku problemów z walutą narodową, waluta innego kraju może posłużyć do tego celu. Przykłady takiego rozwiązania można obserwować w Ameryce Południowej w odniesieniu do dolara i w krajach byłej Jugosławii- do euro.

Denominacja czasu– waluty mogą być przeliczane na jednostki czasu (godziny, minuty). Jest to druga pod względem popularności jednostka rozliczeniowa. Oczywiście jest to zgodne z naturą systemów używanych np. przez  Time Dollas czy japońskie Fureai Kippu.

Denominacja fizycznych jednostek waluty- waluty przeliczane są na fizyczne jednostki, podobnie jak w przypadku najbardziej znanej komercyjnej waluty lojalnościowej, czyli systemu mil lotniczych, gdzie jednostką rozliczeniową jest dystans jednej mili przebytego lotu. Do innych współczesnych przykładów należy wymienić niektóre japońskie modele: WAT(którego jednostką jest równowartość 1 kWh prądu generowanego przez kooperatywę mieszkańców ze źródeł alternatywnych, takich jak wiatr, woda, słońce), gram węgla drzewnego używany jako bio-regionalna jednostka w Osace, a także plony przeliczane na walutę o jednostce „liść” w Yokohamie lub Kobe. Dawniej Wara była walutą w Niemczech w latach 20-tych i wczesnych 30-tych ubiegłego wieku, którą przeliczano na kilogramy węgla.

Porównania różnych standardów waluty

Główną zaletą walut odnoszących się do konwencjonalnych pieniędzy jest powszechna znajomość zasad. Unikają również zmuszania sklepów i firm do zmagań z wielorakimi systemami płatniczymi, np. jednym w walucie narodowej, a drugim w lokalnej. Takie rozwiązanie szczególnie ma sens, gdy narodowa waluta jest stabilna (np. w Szwajcarii waluta WIR jest ekwiwalentem franka szwajcarskiego). Problem pojawić się może wtedy, gdy nastąpi kryzys waluty narodowej (jak  było np. z rosyjskim rublem w 1998 roku), bo wtedy waluta lokalna również straci na wartości.

Waluty używające jednostki czasu jako jednostki rozliczeniowej spotyka się najczęściej w przypadku usług typowych dla walut komplementarnych. Czasami jednak pojawiają się nieporozumienia typu „ czas każdego powinno się wyceniać tak samo” za określoną jednostkę wykonanej pracy. Jednak to nie jest prawdą, zważywszy na to, że np. godzina pracy dentysty może być wyceniona na pięć jednostek czasu ze względu na to, że wymagała dłuższego i bardziej skomplikowanego szkolenia oraz specjalistycznego sprzętu w porównaniu do prostych  prac, które mogą wykonywać osoby bez szczególnych kompetencji.

Waluty oparte na jednostce czasu automatycznie unikają zawirowań związanych z walutą narodową i mogą być łatwo zastosowane do innych systemów wymiany opartych na jednostce czasu. Ich wadą jest to, że wymagają różnorakiej wyceny (ile godzin za tuzin jajek?), czyli tego, co biznes szczególnie nie lubi. Jednym prostym sposobem na rozwiązanie tego problemu jest przyjęcie zasady, że jednostka czasu jest mniej więcej odpowiednikiem jakieś sumy w pieniądzach (np. 1 Ithaca HOUR to równowartość 10 dolarów, a 1 WAT w Japonii to 100 jenów).

Waluty używające fizycznych jednostek  rozliczeniowych takich jak mile, funty, gramy, kilogramy czegoś itp. mają zalety podobne do walut czasowych. Często taka jednostka zapewnia „realne fizyczne odniesienie”, a jeśli dany produkt jest powszechnie używany i produkowany na danym terenie, taka waluta może być postrzegana jako logiczna, a także bioregionalna. Lecz występują tu podobne problemy jak z walutą czasową oraz takie samo potencjalne rozwiązanie- w Osace na przykład, jeden gram węgla drzewnego jest ekwiwalentem 1 jena.

 Sposób  przechowywania wartości

środek wymiany

Dla walut nie będących miernikiem wartości (czyli dla większości systemów walut komplementarnych), funkcja środka wymiany jest najważniejsza. Łatwość i koszty jej użytkowania jako środek wymiany zależą przede wszystkim od tego, w jakiej formie występuje. Stąd, ten aspekt został już opisany powyżej, gdzie scharakteryzowaliśmy różne formy walut.

sposób przechowywania wartości (tezauryzacja)

Ostatnią z klasycznych funkcji walut jest przechowywanie wartości. Jak odnotowaliśmy poprzednio, pożądanym jest, by waluta komplementarna nie była używana do tezauryzacji. Waluta w rzeczywistości nie była preferowanym sposobem przechowywania wartości w większości cywilizacji. Dla przykładu, słowo kapitał pochodzi od łacińskiego capus, capitis czyli „głowa”. Odnosi się to do pogłowia bydła i wciąż jest dziś używane w Teksasie lub wśród Watutsi w Afryce- „On jest wart tysiąc głów”. Na zachodzie, od czasów starożytnego Egiptu, poprzez średniowiecze, aż do końca XVIII wieku, bogactwo było gromadzone i przechowywane w gruntach i usprawnieniach, dlatego w języku angielskim występuje termin „Real Estate” (kanały irygacyjne, plantacje itp.).

Waluty oprocentowane:  jednym ze sposobów zachęcania ludzi do oszczędzania waluty jest wypłacanie odsetek. Jest to typowa sytuacja we wszystkich konwencjonalnych walutach, ponieważ są tworzone jako kredyt bankowy. Odsetki są opłatą proporcjonalną do czasu trwania kredytu. W tym typie waluty zysk uzyskuje się za trzymanie depozytu, z którego ktoś inny może wziąć pożyczkę płacąc odsetki.

Waluty bezodsetkowe: znaczna większość walut komplementarnych działa bezodsetkowo. Na przykład programy lojalnościowe lub systemy wzajemnego kredytowania nie naliczają odsetek, a w systemach walut komplementarnych można również uzyskać nieoprocentowane pożyczki.

Waluty obciążone demurażem: Przeciwieństwem waluty oprocentowanej jest obciążenie jej demurażem, czyli określoną w czasie opłatą od niezrealizowanego salda dodatniego w danej walucie. Można to porównać do opłaty parkingowej tej waluty. Działa to dokładnie tak jak ujemne odsetki i jest używane by zniechęcić użytkowników przed akumulowaniem waluty. John Maynard Keynes, Silvio Gesell, Irving Fisher i Dieter Suhr dostarczyli silnych teoretycznych podstaw do tego podejścia, a było ono wdrożone na szeroką skalę w formie “znaczków skryptowych” w latach 30-tych. Obecnie japońska waluta Peanuts, będąca najbardziej udaną inicjatywą oddolną, pobiera demuraż w wysokości 1% miesięcznie.

Waluty z utratą wartości wbudowaną w czasie

Funkcjonują też waluty charakteryzujące się „zasadą kroków” uruchamianych w określonym czasie, co jest pierwotną formą demurażu. Na przykład w połowie średniowiecza szeroko rozpowszechnione były praktyki renovation monetae, czyli „odnowy pieniądza”. Oznaczało to, że np. co pięć lat stara waluta była wycofywana a za 4 stare dostawało się 3 nowe pensy, co wskazywało w tamtym czasie na 25% podatek od waluty. Ten proces zapewniał dochód lokalnym władzom (zazwyczaj lokalnemu szlachcicowi, biskupowi czy klasztorowi) i zniechęcał do przechowywania tego typu waluty. System „znaczków skryptowych”- gdzie okresowe znaczki musiały być zakupione i naklejone na banknot, by zachował swoją ważność- to współczesne zastosowanie tej zasady.

Waluty z datą przydatności do użycia

Najbardziej radykalną „zasadą kroków” jest data ważności waluty. Ten proces oznacza 100% podatek po przekroczeniu daty przydatności do użycia.

Kompromis pomiędzy funkcjami jest możliwy

Jeśli chce sie zachęcić obieg waluty jako środka wymiany, można osiągnąć to w efektywny sposób nakładając „opłatę parkingową” w postaci demurażu lub prostszej formy- daty ważności. Zaletą walut oprocentowanych jest dostarczanie dochodu dla emitentów waluty(nazywanych „seigniorage”).Wadą takiego rozwiązania jest systematyczny transfer waluty od ludzi, którzy jej nie mają do tych, którzy mają, więc jest to tendencja do koncentrowania bogactwa. Jest to również zachęta do oszczędzania w formie waluty zamiast realnych aktywów. W końcu dostarcza systematycznej zachęty do myślenia krótkoterminowego, ponieważ przychód generowany w odległej przyszłości nie jest brany pod uwagę, w przypadku walut z dodatnim oprocentowaniem. Dla kontrastu, waluty obarczone demurażem dostarczają bodźca do obiegu waluty zamiast akumulowaniem jej. To również motywuje do zatroszczenia się o długofalowe konsekwencje, szczególnie jeśli chodzi o inwestycje. Waluty z „zasadą kroków” zależnych od czasu lub daty ważności mogą być postrzegane jako bardziej radykalna forma nałożonego na nie demurażu.

Pytania sprawdzające

1. Jakie formy byłyby najlepsze dla projektowanej waluty lokalnej?

Zapisy cyfroweþ Banknoty i monety       þ Waluta rzeczowa

2. Jakiego miernika wartości warto użyć?

Fizyczne jednostkiþ Denominacja w czasie      þ Odniesienie do konwencjonalnych pieniędzy

3. Czy waluta lokalna będzie funkcjonować jako sposób przechowywania wartości?

 Wybór Mechanizmów: Procedury Emisyjne

Cel główny

Głównym celem walut lokalnych jest wypełnienie przez nie trzech klasycznych funkcji pieniądza (miernik wartości, środek wymiany i sposób przechowywania wartości). Dawniej wiele tradycyjnych walut używanych lokalnie należało właśnie do tej kategorii. [5]  Obecnie konwencjonalne waluty narodowe są zdecydowanie najważniejszą i dominującą walutą.

Jednakże istnieje pewna ukryta sprzeczność pomiędzy funkcją gromadzenia wartości a środkiem wymiany. Jeśli więc ktoś gromadzi pieniądze, na poziomie narodowym, pozbawia w ten sposób innych użytkowników środka wymiany.[6]

Jest to powód, dla którego niektóre waluty komplementarne projektowane są z zamiarem rozdzielenia tych funkcji.

Ogólnie waluty komplementarne projektowane są dla konkretnych i jasno określonych powodów. Mimo, że udane systemy walut lokalnych mają tendencję do rozszerzania swoich zastosowań z biegiem czasu, nie ma dziś żadnego systemu walut, który osiągnąłby ten etap, kiedy rzeczywiście może być postrzegany jako lokalna waluta „do celów ogólnych”, choć mogłoby to mieć miejsce w przyszłości.

Procedury emisji

Jest to prawdopodobnie najmniej znane zagadnienie ze wszystkich przedstawionych klasyfikacji, choć z pewnością jedno z najważniejszych. Błędy przy projektowaniu procedur emisji są najczęstszą przyczyną dramatycznych upadków systemów walut lokalnych (do takich należy np. argentyńskie creditos[7]).

Istnieje siedem głównych sposobów emisji waluty:

Waluty wymienialne– najsilniejsze waluty to zazwyczaj te, które mają pełne „pokrycie” w produktach lub usługach oraz są bezpośrednio i legalnie wymienialne na nie. Dawniej wiele walut było kwitami na określone produkty w magazynie ze 100% pokryciem w zabezpieczonych dobrach (np. pszenica w starożytnym Egipcie). Niektóre współczesne waluty komplementarne używają konwencjonalnych pieniędzy jako pokrycia, inne poszczególnych towarów lub usług.

Pożyczki z prawnym zabezpieczeniem– to sposób, w jaki tworzy się większość konwencjonalnych walut: poprzez kredyty bankowe zabezpieczone hipoteką domu lub majątkiem firmy. Może być to postrzegane jako forma pokrycia waluty, lecz jej umorzenie wymaga czynności prawnych (przejęcia majątku) i zazwyczaj jest raczej wyjątkiem niż regułą.

Niektóre waluty komplementarne, najbardziej WIR w Szwajcarii, w tym sensie dokładanie powielają konwencjonalny model bankowy.

Bony z możliwością kupna i sprzedaży– bony, które można kupić bezpośrednio za pieniądze państwowe, a potem krążą one jako środek płatniczy, są możliwe do odsprzedania na wcześniej określonych warunkach i uzyskania za nie pieniędzy (np. Save Australia vouchers; Swiss Chiemgauer, Toronto dollars).

Bony komercyjne podobne są do poprzednich, jednak nie można ich wymienić na pieniądze. Mogą one być wydawane za darmo (np. kupony w prasowych reklamach) lub kupowane z rabatem. Nie są one wymienialne na gotówkę, lecz na określone towary lub usługi. Zazwyczaj są używane pomiędzy ich emitentem a klientem i rzadko krążą jako środek płatniczy pomiędzy klientami. Najczęstszym przykładem takich bonów są kupony rabatowe spotykane w supermarketach.

Programy lojalnościowe są w zasadzie komercyjną walutą komplementarną, którą firmy emitują dla swoich klientów proporcjonalnie do ich zakupów w konwencjonalnych pieniądzach. Jest to forma talonów korporacyjnych zazwyczaj wymienialnych na towary lub usługi w tej samej korporacji lub w konsorcjum partnerskich firm. Pierwszym tego typu systemem na dużą skalę były Frequent Flyer Miles emitowane przez linie lotnicze. Program kuponów lojalnościowych Tesco jest prawdopodobnie najbardziej udanym tego typu systemem.

Wzajemne kredytowanie to system waluty emitowanej równocześnie jako debet i kredyt pomiędzy uczestnikami transakcji. Przykładami takiego rozwiązania są systemy Mutual Credit łącznie z LETS i Time Dollars, gdzie jeśli osoba A zamawia godzinę usług osoby B, osoba A ma debet w postaci 1 godziny (na minus), natomiast B ma 1 godzinę kredytu (na plus). W ten sposób stworzyli Time Dollars (walutę czasową) potrzebne do ich transakcji poprzez wyrażanie zgody na samą transakcję. Największą zaletą systemów wzajemnego kredytowania jest ich samoregulacja, by mieć zawsze dostateczną ilość dostępnej waluty.

Pożyczki bez zabezpieczenia: waluta emitowana jako kredyt bez jakiegokolwiek formalnego zabezpieczenia (inaczej niż być może nieformalna obietnica dostarczenia towarów lub usług w przyszłości). W rzeczywistości, wzajemne kredytowanie może być postrzegane jako forma pożyczki pomiędzy uczestnikami bez zabezpieczenia. Istnieją również systemy umożliwiające pożyczki bez zabezpieczenia z biura centralnego, pełniącego rolę podobną do banku waluty komplementarnej (np. Bia Kum w Tajlandii).

Dystrybucja centralna: jednym z prostszych sposobów emisji waluty jest zrobienie tego poprzez biuro centralne wydające walutę wszystkim lub tym osobom, które są do tego upoważnione. Jest to typowy sposób, w jaki przeprowadza się radykalne wycofanie waluty lub reformy walutowe jeśli są one konieczne (np. niemieckie “Währungsreform”  po drugiej wojnie światowej, argentyński system credito lub eksperyment z bonami zakupowymi używanymi w Japonii w 1999r).

Procesy mieszane: niektóre systemy łączą cechy różnych podejść opisanych powyżej, np. szwajcarski WIR jest emitowany jako wzajemny kredyt i jednocześnie wychodzi z centralnego biura z prawnym zabezpieczeniem. Lokalni przedsiębiorcy jako część płatności mogą akceptować walutę komplementarną, która powstała do celów społecznych, co będzie formą programu lojalnościowego.

 Zalety i wady różnych procesów emisyjnych 

W każdym z przedstawionych systemów można wyróżnić zalety i wady. Ogólną tendencją jest stałe balansowanie pomiędzy łatwością tworzenia waluty a wysiłkiem potrzebnym do utrzymania jego wiarygodności. Odpowiednia równowaga pomiędzy tymi dwoma celami jest kluczową decyzją do solidnego zaprojektowania waluty.

Wszystkie te aspekty są jednakowo ważne gdy czytamy powyższą listę różnych sposobów emisji waluty (od walut wymienialnych do  dystrybucji centralnej). Stworzenie systemu staje się to łatwiejsze, lecz jednocześnie wymaga więcej dyscypliny by zachować wiarygodność waluty.

Waluty posiadające zabezpieczenie prawnie wykonalne (jak powinno być w przypadku większości emitowanych walut narodowych), waluty będące w pełni zabezpieczone towarami lub usługami o dużym popycie, lub które są wykupione i  zabezpieczone walutą narodową, mają w logiczny sposób łatwiej by zyskać wiarygodność. Choć z drugiej strony, waluta komplementarna najbardziej potrzebna jest tym ludziom, którzy nie mają zabezpieczenia prawnego ani finansowego.

Zabezpieczeniem programów lojalnościowych jest głównie reputacja firm, które je emitują.

Znaczącą zaletą wzajemnych kredytów jest ilość kreowanej waluty, która z definicji perfekcyjnie odpowiada zapotrzebowaniu. W takich systemach nie ma również ryzyka inflacji. Wręcz przeciwnie, największym ryzykiem  walut kreowanych przez pożyczanie bez zabezpieczenia lub przez  biuro centralne jest problem nadmiernej emisji. Dlatego pilna kontrola ilość emitowanej waluty jest tak ważna dla tych ostatnich modeli. W przeciwnym wypadku, przewidywanym skutkiem jest spadek jej wartości i ryzyko utraty wiarygodności.

Plan procedur emisyjnych

Pytania sprawdzające

1.Kto w zespole liderów jest przygotowany, by wziąć odpowiedzialność za emisję waluty społecznościowej?

þ Lokalny bank lub SKOK (Credit Union) þ stowarzyszenie przedsiębiorców þ grupa społecznościowa

2. 2. Biorąc pod uwagę ich odpowiedzialność i ograniczenia, która z procedur emisyjnych będzie dla nich najodpowiedniejsza?

þ Waluta z pokryciem: waluta jest zawsze wymienialna na towary lub usługi.

þ Waluta z zabezpieczeniem: aktywa są zabezpieczeniem pożyczek wykorzystywanych do emisji waluty.

þ Talony wymienialne: walutę można kupić i odsprzedać za konwencjonalne pieniądze.

þ Kupony komercyjne: waluta jest kupowana za konwencjonalne pieniądze, lecz można ją wymienić tylko na towary lub usługi.

þ Program lojalnościowy: waluta będąca nagrodą za lojalność wobec danej firmy, jak w przypadku mil lotniczych.

þ Wzajemny kredyt: waluta emitowana poprzez jednoczesne transakcje debetowo-kredytowe.

þ Pożyczki bez zabezpieczenia: Waluta emitowana jako kredyt bez zabezpieczenia.

þ Dystrybucja centralna: Biuro centralne dystrybuuje walutę dla wszystkich, którzy są upoważnieni.

Opis procesu emisji waluty

Proszę opisać w szczegółach następujące zagadnienia:

1. Jednostka, która będzie odpowiedzialna za emisję waluty.
2. Procedura, która zostanie do tego wykorzystana.
3. Przykładowe studium przypadku jak waluta będzie działała dla indywidualnego użytkownika.

Przykład: W mieście X w Polsce,  SKOK pracowników samorządowych podpisał umowę, na mocy której będzie emitentem waluty lokalnej. Skoro SKOK oferuje swoim członkom transakcje elektroniczne, program waluty komplementarnej został do nich również przystosowany. System wdrażany w mieście X jest kombinacją programu partnerskiego, gdzie ludzie zbierają „punkty” płacąc za lokalne produkty lub usługi oraz inne „punkty” za prace społeczne (wolontariat) na rzecz grup mieszkańców tej miejscowości. Użytkownicy nowego systemu waluty dostaną elektroniczne karty do transakcji w walucie lokalnej, które będą obsługiwane poprzez konta w  SKOK, zarządzane elektronicznie.

Kiedy użytkownik zakupi towary lub usługi od firmy biorącej udział w systemie, jego karta będzie debetowana. Kiedy zarobi punkty, karta będzie kredytowana.

 Mechanizm pokrywania kosztów

Wszystkie systemy płatnicze wymagają ludzkiej pracy i wysiłku, by sprawnie działały, a także typowych wydatków związanych z infrastrukturą. W prawdzie istnieje możliwość pokrycia niektórych kosztów (np. pracy) samą walutą komplementarną, są jednak takie koszty, które  będą wymagały nakładów pieniężnych (np. komputery, obsługa internetu czy wydatki na telefony), które trzeba będzie tak czy inaczej pokryć. Jeśli ten aspekt nie został przemyślany, całe przedsięwzięcie i utrzymanie systemu waluty komplementarnej będzie miało tendencję do pogarszania się, obsługa będzie prowadzona chaotycznie, czego skutkiem będzie powolna utrata zadowolenia klientów. Dopóki więc nie będzie generowany przychód na pokrycie wymaganych kosztów, cały system w dłuższej perspektywie przestanie funkcjonować.

Pierwszym krokiem jest klarowne oddzielenie tych kosztów, które mają być pokryte konwencjonalnymi pieniędzmi od tych, które mogą być pokryte w walucie komplementarnej. Należy też założyć dwa typy budżetów w każdej z tych walut: początkowy i bieżący budżet operacyjny.

Następnie wybiera się możliwości generowania przychodu dla obydwu walut zaangażowanych w projekt. Opcje są ograniczone do przedstawionych poniżej.

Brak pokrycia kosztów  to pierwsze z możliwych rozwiązań. Dla waluty komplementarnej komponent kosztu, najczęściej system wzajemnego kredytu po prostu otwiera konto „kosztów ogólnych” u ludzi wykonujących prace dla systemu, które są kredytowane, a te koszty ogólne są debetowane.

Dla innych systemów lub dla komponentów w konwencjonalnych pieniądzach, brak pokrycia tych kosztów jest trwale rentowny tylko wtedy, jeśli projekt systemu określa, że tego typu koszty nie są ponoszone na pierwszym miejscu lub jeśli jest organizacja sponsorująca, która dostarcza lub zbiera fundusze na działalność tego systemu, by mógł sprawnie działać. Niektóre systemy peer-to-peer są tak właśnie projektowane, by nie generowały kosztów i dlatego nie jest wymagane członkostwo ani mechanizmy pokrywające wydatki. Tak właśnie działa system WAT w Japonii, bazujący na wekslach handlowych wystawianych pomiędzy sobą przez firmy.

Opłata ryczałtowa jest drugą popularną opcją. Może mieć formę okresowej opłaty członkowskiej  (zazwyczaj rocznej lub kwartalnej) lub opłaty wpisowej, którą  uczestnicy płacą do operatorów centralnych, by móc uczestniczyć w systemie. W niektórych przypadkach, opłaty dla biznesu są wyższe niż dla klientów indywidualnych. Rozwiązanie to stosuje się by pokryć komponenty systemu wymagające płatności w konwencjonalnych pieniądzach.

Opłaty transakcyjne można podzielić na dwie kategorie: te, które bazują na  małym procencie od każdej sumy oraz te, które są stałą opłatą od każdej transakcji. Opłaty te są zazwyczaj naliczane w chwili transakcji, choć czasem spotyka się ogólne zestawienia miesięczne. Opłaty transakcyjne są zazwyczaj naliczane w tej samej walucie, w której miały miejsce.

Odsetki, demuraż i inne obciążenia związane z czasem–  w sekcji poświęconej miernikowi wartości  opisane zostały zagadnienia związane z odsetkami, demurażem, „zasadą kroków” oraz datą trwałości walut. Oczywiście takie opłaty związane z czasem przynoszą dochód, jednakże tylko w tej walucie, w  której dokonywana jest transakcja. Dochód ten doskonale nadaje się do pokrycia bieżących wydatków.

Kombinacja przedstawionych możliwości jest kolejną opcją wykorzystywaną przez wiele systemów. Typowe przykłady takich kombinacji zawierają:

• opłaty zarówno za dodatni, jak i ujemny stan konta powyżej określonej sumy (np. demuraż i odsetki),
• opłatę członkowską, wykorzystywaną do pokrycia kosztów w konwencjonalnych pieniądzach, podczas gdy inne z powyższych mechanizmów to koszty w walucie komplementarnej.

Zalety i wady mechanizmów pokrywania kosztów

Utrzymywanie kosztów na najniższym poziomie jest oczywiście najlepszym podejściem. Szczególnie, że koszty w konwencjonalnych pieniądzach są wysokie, i należy przewidzieć, że systemy walut lokalnych będą przechodzić okresowe trudności. Koszty w walucie komplementarnej są łatwiejsze do poniesienia, szczególnie w systemie wzajemnego kredytu, gdzie problem przywrócenia do poprzedniego stanu może być rozwiązany wewnętrznie, za pomocą samego systemu.

Kiedykolwiek potrzebne są mechanizmy pokrywania kosztów, występują zarówno zalety, jak i wady. Kluczowym kryterium, o którym należy pamiętać jest próba użycia pokrywania kosztów jako zachęty wymienionej w celach systemu. Warto więc zebrać i przedstawić użytkownikom wszystkie zachęty wprawiające walutę w obieg.

W tym sensie najgorszymi mechanizmami pokrywania kosztów są te, które przewidują korzyści za nie dokonywanie transakcji w danej walucie. Dla kontrastu, zarówno opłaty członkowskie, jak i demuraż są bodźcami do transakcji, są więc preferowane.

W jaki sposób projektowany system waluty lokalnej pokryje koszty działania?Opłata ryczałtowaOpłata transakcyjna

Odsetki

Demuraż

Inne obciążenia związane z czasem

Kombinacja: ___

 Ustalenie systemu obiegu

Na tym etapie wybrane są już cele, powołani liderzy i zespół waluty lokalnej oraz wybrane różne mechanizmy potrzebne do systemu. Ostatnim krokiem w projektowaniu waluty lokalnej jest  upewnienie się, że mamy odpowiedni, kompletny  system obiegu waluty.

Obieg – to słowo sugeruje kluczowe rozważania w tym zagadnieniu.  By zapewnić walucie sukces jako środek wymiany, musi ona krążyć w społeczności w kręgach, zwanych też zamkniętymi pętlami. Można to porównać do obwodu zamkniętego w elektryczności. Sam koncept jest prosty, jednak właśnie on był przyczyną upadku wielu walut komplementarnych. Ich twórcy zaniedbali zamknięcie obiegu waluty w kręgu użytkowników i w rezultacie pojawili się ludzie, zapewne kilka firm,  używający waluty poza układem. Powstały tendencje do  tworzenia nieformalnych zamkniętych podsystemów. Jeżeli takie systemy nie były zarządzane poprawnie, użytkownicy waluty frustrowali się, a system zaczynał się wypaczać.

Nasze systemy pieniężne funkcjonują w kręgach, a te kręgi są częściowo odpowiedzialne za efekt mnożnikowy, tak dobrze znany w ekonomii. Kiedy pieniądze krążą w społeczności i są gromadzone w bankach w celu przyszłego użycia, a banki pożyczają te pieniądze klientom indywidualnym i firmom, wtedy ogólna wartość, będąca w użytkowaniu społeczności jest większa niż bezwzględna wartość, którą ludzie czują, że posiadają i wtedy gospodarka się rozwija.

Wśród tych kręgów jest kilka ważnych punktów, w które zaangażowani są różni ludzie i organizacje:

Gospodarstwa domowe: konsumenci, pracownicy, oszczędzający, inwestorzy

Firmy i organizacje: przedsiębiorstwa, producenci, obsługa, dostawcy, pracodawcy, inwestorzy

Organizacje rządowe: podatki i opłaty, poczta, wsparcie zatrudnienia

Banki i instytucje finansowe: oszczędności, inwestycje, pożyczki

Rynek pracy: wycena pracy- stawki wynagrodzenia

Rynek produktów i usług: materiały i gotowe produkty

Podczas projektowania systemu obiegu waluty w społeczności, należy upewnić się, że zostały uwzględnione wszystkie kwestie dotyczące pełnego obiegu, żeby waluta mogła krążyć zgodnie z założeniami.

Poniższy diagram przedstawia pełen obieg waluty z uwzględnieniem różnych aspektów.

 Systemu obiegu waluty

Diagram systemu przepływu

Używając poniższego schematu oraz systemu cyrkulacji waluty przedstawionego powyżej, proszę opisać jak planowana waluta lokalna będzie krążyła w określonej społeczności. Proszę zwrócić uwagę na zaplanowanie miejsc, gdzie cykl może się nie domykać lub gdzie większość transakcji podąża w jednym kierunku, bez koniecznego zrównoważenia tych ilości.      

1. Czy udało się zauważyć gdzie waluta ma tendencje do gromadzenia się? Np. w popularnej firmie, która nie ma możliwości wydania całego przychodu, który mogłaby uzyskać.
2. Czy zaplanowana jest pomoc by zachęcić pełen obieg waluty?
3. Czy w przedsięwzięciu wezmą udział ludzie reprezentujący każdy w elementów w obiegu? Np. banki lub instytucje finansowe, organizacje rządowe, gospodarstwa domowe, firmy i organizacje oraz inni pracodawcy?

 Historie przypadków

1.    Dollar Exchange, Katahdin Time

Ken Anderson dorastał w rolniczej społeczności w Michigan, w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Jego ojciec kiedyś pracował tylko w gospodarstwie, lecz do czasu, kiedy Ken dorósł, podjął pracę w mieście a rolnictwo stało się tylko dodatkowym zajęciem. Podobnie jak jego rówieśnicy, Ken wychowywał się obserwując swojego ojca, rolnika rozwijającego umiejętności barteru, by móc wywiązać się z  codziennych obowiązków. Dzięki temu przepływy pieniężne pozostawały  w społeczności. Na przykład zamiast płacić rzeźnikowi za obróbkę dziczyzny po okresie myśliwskim, mógł podkuć konie rzeźnika. Pieniądze nie brały udziału w transakcji.

Powyższy przykład nie był bardzo sformalizowany, ani też nie był częścią żadnego systemu w społeczeństwie, współcześnie stworzono takie programy jak Katahdin Time Dollar Exchange (KTDE). W tym bardziej już w formalnym systemie barterowym, jeden „dolar czasu” jest kredytowany za każdą godzinę wykonywanych usług. Jeśli usługa dotyczy takich czynności jak koszenie trawnika, pomoc w oczyszczeniu potoku czy granie w karty z seniorami w domu spokojnej starości, za każdą wypracowaną godzinę dostaje się godzinę innych usług. Dolary czasu można wykorzystać później w formie usług, które otrzyma się od innych osób.

W duchu pomagania sąsiadom w potrzebie, KTDE skupiają ludzi dla obopólnych korzyści. Dodatkowo, członkowie programu wykonują usługi społeczne dla większych korzyści miejscowości Katahdin w regionie Michigan.

Katahdin Time Dollar Exchange:

http://magic-city-news.com/article_3883.shtml

2. Barter Systems, Inc. Commercial Barter

Barter Systems, Inc.jest organizacją, której celem są oferty dla właścicieli biznesów i profesjonalistów, na spełnienie ich bieżących biznesowych i prywatnych potrzeb bez użycia pieniędzy. Klienci BSI mają możliwość użycia handlowych dolarów zarobionych na sprzedaży ich produktów lub usług innym biznesowym lub prywatnym użytkownikom BSI należącym do innego systemu barterowego znajdującego się w Ameryce Północnej, na Karaibach, w Europie, Australii i Ameryce Południowej.  Poniżej przedstawiamy fragment listu z podziękowaniem napisanego do BSI przez jednego z zadowolonych użytkowników tego systemu:

Piszemy ten list by Wam podziękować za najnowsze możliwości biznesowe, które wprowadziliście do naszej firmy. Otwarły one kilka drzwi do naszej firmy, które pozostawałyby zamknięte gdyby nie „Barter Systems”. Z „Barter Systems” zdobyliśmy nowych klientów, z nowymi klientami zdobyliśmy więcej handlowych dolarów, z handlowymi dolarami mogliśmy wykorzystać potencjał siły nabywczej wewnątrz ogromnej sieci. Rezultat końcowy jest taki, że mamy więcej „George’ów Washington’ów” w banku!

Poza nowymi klientami i nowymi dochodami, użyliśmy dolarów handlowych na kilka sposobów. Wszystkie koszty związane ze sprzedażą rozliczane są w dolarach handlowych. Nasi pracownicy dostają co miesiąc talony pięćdziesięciodolarowe przez Barter. Udało nam się przeciwdziałać wysokim kosztom ubezpieczeń medycznych dzięki wykorzystaniu wielu usług medycznych w „Barter Systemie”. W przyszłości zamierzamy organizować wszystkie nasze imprezy firmowe przez „Barter System”. Planujemy wykorzystanie usług cateringowych, rozrywkowych, wynajęcie DJ i wszystkich innych, mogących przynieść uśmiech na twarzach pracowników, którzy sprawiają, że nasz biznes funkcjonuje. Tam, gdzie dotychczas wykorzystywaliśmy pieniądze budżetowe, teraz mamy Barter!

Tak jak my staliśmy się zaawansowani  wiekiem z „Barter Systemem”, tak sieć stała się zaawansowana w rozmiarze. Klienci, których poznaliśmy stali się naszymi przyjaciółmi wewnątrz tej wspólnoty. Współpracowaliśmy tak, by nawzajem się promować. Nasza brokerka  Lillian wspaniale z nami pracowała, by stworzyć nowe kontakty, nowe promocje i nowe pieniądze!!! …

Dziękujemy jeszcze raz za wprowadzenie nas w nowy, chociaż stary sposób rozwijania biznesu!

Russell J. DeGraw, Prezez D.T.S.

Barter Systems, Inc:

http://www.bartersys.com/success.asp

Przed  wczesnymi latami osiemdziesiątymi, małe miasteczko Courtenay w Kolumbii Brytyjskiej było ściśle uzależnione od lokalnej bazy lotniczej USA i Timber Mill. Niestety, kiedy baza została przeniesiona a firma Timber Mill zamknięta, lokalna gospodarka gwałtownie się skurczyła. Rezultatem tego był wysoki wzrost bezrobocia i znaczne kłopoty finansowe większości mieszkańców.

Około roku 1983 utworzono program LETS, wprowadzając zielony dolar (walutę LETS). System ten umożliwił ludziom wymianę dóbr i usług pomiędzy sobą nawet wtedy, gdy nie mieli oni dostępu do oficjalnych dolarów kanadyjskich.  Sieć LETS umożliwiła  mieszkańcom uczestnictwo w gospodarce bez konieczności angażowania pracodawców i pieniędzy. Dodatkowo pozytywnym aspektem LETS w Courtenay było to, że użycie zielonych dolarów uwolniło więcej dolarów kanadyjskich dla innych użytkowników. Był to również efektywny i niedrogi sposób na reklamę dla lokalnych firm, ponieważ przedsiębiorstwa biorące udział w systemie widniały w lokalnym katalogu informacyjnym.

Materiały źródłowe:

Komercyjne Systemy Barterowe

Barter Systems, Inc: http://www.bartersys.com/index.asp.  Lider w komercyjnym barterze przemysłowym, oferujący wymianę towarów i usług bez pieniędzy.

Engineering the Knowledge Society: CyberTroc- A Barter System for the Information

Society: http://ict.satw.ch/SPIP/article.php3?id_article=41.   Artykuł na temat

CyberTroc, jednym z internetowych systemów barterowych.

Systemy Wzajemnego Kredytowania

Community Empowerment through Mutual Credit Systems:

http://www.ratical.org/many_worlds/cc/NMfHC/chp12.html

Complementary Currency Resource Center:

http://www.complementarycurrency.org

Systemy LETS

LETSystem: strona internetowa  (www.gmlets.u-net.com) znakomite źródło dostarczające wiele linków do stron z informacjami o emisji, administracji oprogramowaniem, organizacji oraz materiały dla użytkowników.

LETS-Linkup:  Link do Local Community Exchange Groups Worldwide.

(www.lets-linkup.com) – międzynarodowy katalog grup LETS z przewodnikiem do ponad 1500 grup z 39 krajów.

Transaction Net: LETS. (www.transaction.net/money/lets) – kompletny opis i słowniczek pojęć związanych z LETS  i innymi systemami walut.

CyberClass: John “The Engineer” Turmel. (www.cyberclass.net/turmel) – linki do tysięcy walut LETS z 57 krajów.

Alternatives: LETS (Running on the ICON Community Exchange System).

(www.alternatives.com/lets) link do instrukcji obsługi Local Exchange Trading

System.

Time Dollars

The TimeKeeper Organization: Czym jest sieć Dolarów  Czasu  (Time Dollar)?

http://www.timekeeper.org/whatis.html. Informacje o działaniu Time Dollar i wpływie tego system na gospodarkę.

Time Dollar USA: http://www.timedollar.org/. Organizacja działająca w kierunku tworzenia lokalnej gospodarki i społeczności, która ceni przyzwoitość, dbałość i sprawiedliwość poprzez system Time Dollar.

Time Dollar Tutoring: http://www.timedollartutoring.org/. Organizacja, która pracuje ze studentami ucząc ich systemu Time Dollar jako sposobu na to, by użyczali swego czasu jako korepetytorzy.

San Antonio Community Connections Time Dollar:

http://makingconnections.utsa.edu/mcsa/rgd/communityprojects/timedollar/timedollar.htm

Waluta Lokalna

Biblioteka lokalnej waluty E.F Schumacher Society

http://www.smallisbeautiful.org/local_currencies.html

Systemuy walut komplementarnych i lokalnych sieci wymiany

http://www.transaction.net/money/community/index.html

Lokalne i bezodsetkowe lub alternatywne waluty, kredyty społeczne oraz mikrokredyty http://www.ex.ac.uk/~RDavies/arian/local.html

Ithaca Hours, waluta lokalna w  Ithaca, Nowy Jork

http://www.ithacahours.org/

The Burlington Currency Project – waluta lokalna w  Burlington, Vermont http://www.burlingtoncurrency.org/

LASER i waluta lokalna

Tworzenie waluty lokalnej nie jest jedynym sposobem na wzmocnienie lokalnej gospodarki i wybudowanie realnego dobrobytu. Jest jeszcze wiele innych aspektów życia społecznego, na które również należy zwrócić uwagę.

Global Community Initiatives pracowało w partnerstwie z  Natural Capitalism Solutions oraz America’s Development Foundation by stworzyć nowy podręcznik dla społeczności, by mogły ożywić i rozwinąć ich lokalne gospodarki w taki sposób, by zbudować prawdziwy dobrobyt, podnieść jakość życia oraz chronić środowisko i przywrócić jego naturalny stan. Podręcznik zatytułowany jest LASER- Local Action for Sustainable Economic Renewal          (Lokalne Działanie dla Odnowienia Zrównoważonej Gospodarki).

LASER zaprojektowany jest tak, by pomagał w inicjowaniu działań odbudowujących gospodarkę w lokalnej społeczności. Każdemu pomysłowi w tym podręczniku towarzyszą narzędzia pomagające krok po kroku  przełożyć teorię na praktykę. Ten przewodnik opiera się na przeświadczeniu, że jesteśmy w stanie zaspokoić powszechne ludzkie potrzeby w oparciu o nasze mocne strony, integrując wszystkie różnorodne części życia społecznego w jedną całość, zamiast próbować rozwiązywać każdy problem osobno.

Podstawowe zasady i działania wymienione w LASER  można stosować bez względu na to, czy mają dotyczyć rolniczej wioski w Afganistanie, czy dzielnicy w zachodnim, nowoczesnym mieście. Oczywiście szczegóły będą inne, lecz rozległe możliwości istnieją wszędzie. Wystarczy tylko podjąć działanie. LASER opisuje jak każdy z nas może przejąć kontrolę nas swoją własną przyszłością i zacząć tworzyć taką gospodarkę, która przyniesie rzeczywiste miejsca pracy, prawdziwy dostatek i wysoką jakość życia nam i naszym rodzinom.

Bernard Lietaer, Gwendolyn Hallsmith

Tłumaczone z języka angielskiego.

Więcej informacji na:  www.global-community.org  lub  www.globallaser.org

Global Community Initiatives

12 Parkside Dr.

Montpelier, VT 05602

802-223-1190

ghs@global-community.org

www.global-community.org

© 2006 Global Community Initiatives

Polecana lektura anglojęzyczna:

Boyle, David, ed. The Money Changers:Currency reform from Aristotle to e-cash.(London: Earthscan, 2002). 

Boyle, David, ed. Funny Money: In Search of Alternative Cash (London: Harper Collins,1999). 

Brandt, Barbara, and Anne Wilson Schaef. Whole Life Economics: Revaluing Daily

Life (Philadelphia: New Society Publishers,1995).

Cahn, Edgar. No More Throw-away People (Washington, DC.: Essential Books 2nd Ed., 2004). 

Cahn, Edgar and Jonathan Rowe. TimeDollars (Emmaus, PA: Rodale Press, 1992). 

Collins, Jim. Good To Great (New York:Harper Collins, 2001).

Douthwaite, Richard. Short Circuit: Strengthening Local Economies for Security in an Unstable World (Dublin: The Lilliput Press, Ltd, 1996). 

Douthwaite, Richard. The Ecology of Money (Dublin: The Lilliput Press, Ltd., 1999).

Henderson, Hazel. Beyond Globalization: Shaping a Sustainable Global Economy

(Bloomfield, CT: Kumarian Press, 1999).

Greider, William. The Trouble with Money (Knoxville, TN: Whittle Direct, 1989). 

Lietaer, Bernard The Future of Money: Creating New Wealth, Work, and a Wiser World (Century, 2002). 

Lietaer, Bernard. Beyond Greed and Scarcity. (Yes! Spring, 1997).

Needleman, Jacob. Money and the Meaning of Life (New York: Doubleday & Co., 1994). 

Simmel, Georg and David Frisby. The Philosophy of Money (Routledge, 2004).

Yunus, Mohammad. Banker to the Poor (Public Affairs, 2003).

[1] Funkcjonuje ważna teoria pieniędzy zaproponowana przez „Chartalists”, szkołę założoną przez Georga Friedricha Knappa w latach 20-tych, która  mianem pieniądzy określa wszystko, co rząd deklaruje jako akceptowalną formę płacenia podatków. Zob. Knapp, Georg Friedrich The State Theory of Money (Clifton, NY: Augustus M. Kelley , 1924). Szkołą ta ma do dziś istotnych kontynuatorów, np.: Wray, Randall Understanding Modern Money (Cheltenham, UK and Northhampton, MA, US: Edward Edgar, 1998).  

[2] Niewątpliwie są wyjątki, lecz w dzisiejszych czasach mają one tendencję tymczasową, np. w Rosji rząd akceptował towary od korporacji jako formę płatności podatków po upadku rubla w 1998 roku.

**1** Pionierem powojennych walut lokalnych, w porządku chronologicznym, jest Teruko Mizushima, urodzona w roku 1920 w Osace. W roku 1950 napisała ona wizjonerski artykuł o „Banku Pracy”, który został uhonorowany nagrodą wydawców prasy.

**1** Zob.  Lietaer, Bernard Die Welt des Geldes: das Aufklärungsbuch (Würzburg: Arenaerlag, 2002). **2** Organizacją zaangażowaną w to przedsięwzięcie jest Regeltante, zob.  www.regeltante.nl

[5]Departament Historii Ekonomii Uniwersytetu Bocconi w Mediolanie, we Włoszech, podjął systemowe studia walut komplementarnych z przeszłości. Odkryto, że wiele takich walut było lokalnie w powszechnym użyciu w Europie od VIII do XVIII wieku. Waluty lokalne krążyły równolegle do oficjalnie emitowanych pieniędzy, a niektóre z nich były nawet rozprowadzane przez władze centralne, jednak nie były akceptowane do płacenia podatków przez rząd centralny (królewski lub cesarski). Zob. Fantacci, Luca “Storia della moneta immaginaria”, (Venice: Marsilio Editore, 2004). Labrot, Jacques “Une histoire economique et populaire du Moyen-Age: les jetons et les méreaux” (Paris: Editions Errance, 1989).

[6]  System bankowy częściowo rozwiązuje ten problem pożyczając fundusze będące depozytami innych ludzi. Jednakże, szczególnie z regionalnego punktu widzenia, nie ma gwarancji, że te pieniądze będą dostępne w  zakresie tej samej społeczności lub obszaru skąd pochodzą, w ten sposób zmniejszając przydatność obiegu  funduszy w systemie bankowym.

[7] W grudniu 2001r w Argentynie nastąpiło załamanie finansowe: wszystkie banki były zamknięte przez kilka miesięcy a ludzie nie mogli podjąć z banków swoich depozytów. Latem 2002 roku około 7 milionów ludzi na bieżąco używało waluty komplementarnej, jednak do listopada ruch trueque zmniejszył się do ok. 70 000 użytkowników, a mniej więcej 90% odpadło. Co się stało? Krótką odpowiedzią jest to, że pozbawieni skrupułów liderzy systemu Credito  dopuścili się nadużyć poprzez nadmierną emisję waluty dla swoich osobistych korzyści. Z punktu wiedzenia projektowania waluty komplementarnej, wykryto trzy kluczowe błędy: **1**. Creditos były emitowane jako  „pusta” (fiat) waluta przez zarząd centralny. **2**. System nie był transparentny dla użytkowników, więc zarząd mógł utrzymywać rozliczenia w tajemnicy. **3**. Creditos początkowo były kreowane jako waluta papierowa, bez odpowiednich zabezpieczeń przed podrabianiem.