Spółdzielczość w badaniach GUS

Uprzywilejowanie kapitału zagranicznego w Polsce wypiera stopniowo rodzimą polska spółdzielczość, która przetrwała tylko dlatego, że bronili tej formy własności: członkowie, pracownicy i większość zarządów, zwłaszcza w najtrudniejszym okresie lat 1990-1994. Majątek państwowy został w wyniku transformacji, najpierw rozdrobniony na mniejsze podmioty, a następnie przejęty przez  kapitał zagraniczny lub zniszczony, ponieważ robotnicy dużych zakładów go nie bronili, uważając go niczyj. Teraz wielu robotników nie ma pracy i tego żałują, że dali się podpuścić Solidarności na zmianę ustroju. Bezmyślność, brak roztropności i zwykła chciwość zapatrzonych w „błyskotki” Zachodu kosztuje drogo Polaków, ale nadal głosują na kolejne „klony” pookrągłostołowych partii, wywodzących się z „Solidarności”, która do tego doprowadziła. Czyżby sprawdzała się maksyma, że „Polak przed szkodą i po szkodzie głupi” ?

W przypadku handlu spółdzielczego waży tu także bezmyślność polskich konsumentów, którzy kupując towary, zwykle gorszej jakości, także żywność zanieczyszczoną GMO, ale tańsze,  w zagranicznych marketach, odbierają pracę Polakom, w tym sąsiadom, powodując wzrost bezrobocia.

Spółdzielczość powstała w XIX wieku, gdy Polska była pod zaborami, do obrony przed lichwą pożyczkową i spekulacja w handlu. Wtedy zajmujący się tym procederem byli znani z imienia i nazwiska. A obecnie w podobno w wolnej Polsce, podobno polskie rządy, niszczą spółdzielczość, czego nie robił okupant niemiecki w czasie II wojny światowej i zaborcy. Dlaczego Polacy nie dostrzegają tej znacznie większej okupacji za pomocą pieniądza, finansów i przemocy prawnej ?

Redakcja KIP.

 

Sytuacja ekonomiczno-finansowa sektora spółdzielczego w latach 2011-2014

Zespół Studiów, Analiz i Współpracy Zagranicznej SIB KRS już po raz kolejny dokonał analizy sytuacji finansowo-gospodarczej sektora spółdzielczego. Została ona opracowana na podstawie danych GUS, informacji opracowanych przez GUS dla banków spółdzielczych oraz informacji przekazanej SKOK-om przez Komisje Nadzoru Finansowego.

Dane dotyczą 3899 spółdzielni i stanowią 41% z 9510 czynnych gospodarczo, ujętych w bazie Krajowej Rady Spółdzielczej. Główny Urząd Statystyczny przekazał KRS także ogólne dane dotyczące zatrudnienia, przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia i liczby pracujących niepełnosprawnych w spółdzielczości. Obejmują one również tylko te spółdzielnie,  które  zatrudniają 10 i więcej osób.

Wyniki finansowe w 2014 r.

Łączne przychody sektora spółdzielczego z całokształtu działalności w 2014 r. wyniosły 70 mld zł, a koszty ich uzyskania 68 mld zł. Najwyższe przychody uzyskały po raz kolejny spółdzielnie mleczarskie (19,6 mld zł) i wyprzedziły spółdzielnie mieszkaniowe – (19,2 mld  zł). Należy zaznaczyć, że badaniami zostało objętych 27 proc. spółdzielni mieszkaniowych i 84 proc. spółdzielni mleczarskich. Najniższe przychody odnotowano w spółdzielniach socjalnych ( 39,5 mln zł).  Brak jest danych za 2014 r. dotyczących spółdzielni „Cepelia”.

Stopa zysku dla całego sektora spółdzielczego  w 2014 r. wyniosła 2,9 proc., zaś w 2013 r. – 4,1 proc., co oznacza spadek rentowności o ponad 70 proc. Najniższy udział kosztów w przychodach miał miejsce w RSP ( 76,1 proc.) oraz w BS ( 86,4 proc.).

Spółdzielnie odprowadziły do budżetu państwa tytułem podatku dochodowego łącznie 563,7 mln zł. Najwięcej podatku zapłaciły banki spółdzielcze ( 232 mln zł), oraz spółdzielnie mieszkaniowe (178,6 mln zł). Najniższy podatek dochodowy odprowadziły spółdzielnie socjalne ( 157 tys. zł).

Łączny wynik finansowy netto sektora spółdzielczego wyniósł w 2013 r. 1,3 mld zł i  obniżył się aż o 46 proc. w stosunku do roku 2013. Zaważyły na tym bardzo wysokie straty w branży finansowej SKOK, które wyniosły – 769 mln zł, oraz niewielka strata (8 mln zł) w gminnych spółdzielniach „SCh”.

Najwyższy dodatni wynik finansowy netto odnotowano w sektorze bankowym (761 mln z), oraz w spółdzielczości mieszkaniowej (723 mln zł). Na kolejnych miejscach uplasowały się: RSP ( 513 mln zł), spółdzielnie pracy i usług budowlanych ( 112 mln zł), spółdzielczość mleczarska (77 mln zł), PSS „Społem” ( 41 mln zł), spółdzielnie inwalidów i niewidomych (17 mln zł), spółdzielnie rzemieślnicze ( 14 mln zł), spółdzielnie kółek rolniczych ( 5 mln zł), grupy producentów rolnych ( 4 mln. zł) i spółdzielnie ogrodniczo-pszczelarskie (3 mln. zł). Najniższy dodatni wynik finansowy netto wynoszący 536 tys. zł odnotowano w spółdzielczości socjalnej.

Wynagrodzenia

Średnie miesięczne wynagrodzenie w sektorze spółdzielczym wyniosło 3.332 zł i było wyższe w porównaniu z rokiem 2013 o 4,0 % tj. o 129 zł. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gospodarce narodowej w 2014 r. wyniosło 3.783 zł

Zatrudnienie

Liczba osób zatrudnionych w 2014 r. w spółdzielczości wyniosła 220.168. W tej liczbie nie wzięto pod uwagę pracujących w spółdzielniach zatrudniających do 10 osób. Uwzględniając szacunkowe zatrudnienie w spółdzielniach nie objętych badaniem GUS, łącznie w spółdzielczości pracuje około 300 tys. osób. Potwierdzają to dane uzyskane w trakcie przeprowadzonego w 2012 r. przez KRS we współpracy z GUS badania „Społeczny wymiar działalności spółdzielni”. W porównaniu z rokiem 2013 liczba pracujących w spółdzielniach zatrudniających co najmniej 10 osób spadła o 7.797 osób. Oznacza to utrzymywanie się widocznej od kilku lat w badaniach GUS tendencji spadku zatrudnionych w sektorze spółdzielczym. Wśród zatrudnionych w 2014 r. w jednostkach spółdzielczych było 24.763 osób niepełnosprawnych. Stanowią one 11,2 % ogółu pracowników spółdzielczości. Jest to 5 – krotnie więcej niż wynosi odsetek niepełnosprawnych pracujących w gospodarce narodowej (2,3 %) i sektorze prywatnym (2,4 %).

Zmiany liczby spółdzielni i wskaźników finansowych w latach 2011 – 2014

Spadek liczby spółdzielni w okresie 3 lat zanotowały: banki spółdzielcze – o 1 proc., SKOK-i  o 20 proc., mleczarskie  o 7 proc., PSS „Społem”  o 6 proc.; GS „SCh”   o 8 proc.; pracy o 11  proc.; RSP o  5 proc.; inwalidów i niewidomych o 18 proc.; SKR  o 7 proc.; ogrodniczo-pszczelarskie o 25 proc.; rzemieślnicze o 10 proc.. Wzrost liczby spółdzielni nastąpił w branżach: mieszkaniowa – o 3 proc., spółdzielcze grupy producentów rolnych – o 54 proc.; socjalne – o 166 proc.. Łącznie nastąpił wzrost liczby czynnych spółdzielni o 521 jednostek, tj. o 5,8 proc., według danych KRS.

Przychody całego sektora spółdzielczego były wyższe o: 8,3 proc. – w 2012 r.,  9,1 proc. – 2013 r., 8,1 proc. – w 2014 r.,  w porównaniu do 2011 r. przyjętego za 100 proc.. W tym samym czasie wynik finansowy sektora obniżył się o blisko połowę, natomiast aktywa trwałe wzrosły o 2,9 proc.  (tj. 2.245 milionów zł), a obrotowe spadły o 16,6 proc. (tj. 5.212 mln. zł).

SKOK-i, które osiągnęły w 2012 r. największy wzrost przychodów w liczbach bezwzględnych ( dwa razy więcej niż w 2011 r.), w kolejnych latach notują spadki. Przychody w 2013 r.  spadły do poziomu 3837 mln zł, w 2014 r. do wysokości 3638 mln zł, a mimo to były  o 53 proc. wyższe niż 2011 r. ( w cenach bieżących). Jednocześnie dodatni w 2011 r.   wynik finansowy netto w kwocie 86 mln zł, przekształcił się w kolejnych latach w straty w kwotach: – 57 mln zł  w 2012 r.; – 128 mln zł w 2013 r. i  769 mln zł w 2014 r. SKOK-i zapłaciły w ciągu 4 lat 211 mln zł podatku, w tym 111mln zł w 2012 r.

Podatek ten stanowił 23 proc. podatku zapłaconego przez banki spółdzielcze, mimo że przychody SKOK-ów stanowiły w ciągu 4 lat 53,6 proc. przychodów BS-ów.

Mimo ponoszonych strat nastąpił w SKOK-ach bardzo duży ( siedmiokrotny) wzrost aktywów trwałych w ciągu 2 lat osiągając 11.383 mln. zł w 2013 r., by następnie spaść do poziomu 9577 mln zł w 2014 r.  W tym samym czasie poziom aktywów obrotowych zmniejszył się dwukrotnie z 13.969 mln. w 2011 r. do 6.869 mln. zł w 2014 r.

Bardzo wysoki, bo ponad 3 krotny wzrost przychodów odnotowały w wymienionym okresie spółdzielcze grupy producentów rolnych, uzyskując poziom 449 mln w 2014 r. Jednocześnie ze strat w latach 2011-2012 r., wyszły na kilkumilionowe zyski w latach 2013-2014 . W tym samym czasie branża zwiększyła aktywa blisko 3 krotnie.

Banki spółdzielcze miały wyższe przychody: o 29,5 proc. w 2012 r.,  o 19,1 proc. w 2013 r. i o 17,3 proc w 2014 r., w stosunku do 2011 r. Wynik finansowy był o ponad 30 proc. wyższy w 2012 r. i nieznacznie tylko wyższy w latach 2013-2014 – w stosunku do roku wyjściowego. Natomiast w okresie tych trzech lat aktywa w tej branży finansowej zwiększyły się o 48,7 proc., tj. do poziomu 104,7 miliardów zł.

Spółdzielnie mleczarskie zwiększyły swoje przychody aż o 20,7 proc. w ciągu tego okresu, osiągając największy poziom przychodów z wszystkich branż spółdzielczych w kwocie 19,6 miliardów zł w 2014 r. Branża mleczarska miała niestabilne wyniki finansowe w ciągu 4 lat, ale nastąpił wzrost  aktywów trwałych – o 9,8 proc. i aktywów obrotowych o 16,3 proc.

Rolnicze spółdzielnie produkcyjne zanotowały wzrost przychodów o 4,3 proc. w ciągu trzech lat, do poziomu 2.159 milionów zł w 2014 r., odnotowując jednocześnie wzrost wyniku finansowego netto o 14,6 proc. oraz aktywów trwałych o 11,8 proc. i obrotowych o 12,6  proc.

Spółdzielnie mieszkaniowe zwiększyły swoje przychody o 7,3 proc.,  nadwyżkę finansową o ponad 6,1 proc. i aktywa obrotowe o 18,4 proc. Jednocześnie nastąpił spadek aktywów trwałych w 2014 r. do poziomu 91,6 proc. z 2011 r., co dowodzi niepowodzenia procesu uwłaszczenia się członków poprzez opuszczanie spółdzielni i zakładanie wspólnot mieszkaniowych. Inną przyczyną tego ubytku substancji materialnej była wyprzedaż nieruchomości w tym czasie, także spowodowana pułapkami zadłużenia, w które wpadały spółdzielnie mieszkaniowe.

 „Społem” zanotowały w 2014 r.  spadek:  przychodów o 7,3 proc, wyniku finansowego netto o 30,8 proc., wartości aktywów trwałych o 1,1 proc. i obrotowych o 10,5 proc. – stosunku do 2011 r

„Samopomoc Chłopska” zanotowała kilkunasto-procentowe spadki: przychodów, aktywów trwałych i obrotowych oraz po raz pierwszy od kilku lat zanotowała stratę na działalności. Spółdzielnie te obsługują obszary wiejskie, gdzie poziom dochodów ludności wiejskiej, w tym rolniczej, stale maleje w relacji do dochodów w miastach.

Branża ogrodniczo-pszczelarska utrzymała przychody na poziomie 2011 r. ale zanotowała  4 – krotny wzrost zysku netto, do poziomu 3,2 mln. zł w 2014 r. Jednocześnie zanotowała w tym czasie spadek aktywów o 12,3 proc. tj. o 17,4 miliona zł.

Spółdzielnie Kółek Rolniczych zanotowały spadek przychodów z całej działalności o ponad 10 proc. w 2014 r., ale  w analizowanych 3 latach odnotowywały systematyczny wzrost wyników finansowych netto, do poziomu wyższego o 61 proc. – w stosunku do 2011 r. Natomiast aktywa tych spółdzielni zostały zmniejszone w ciągu 3 lat,  o kilkanaście procent tj. o 51 milionów zł.

Dwie branże: spółdzielni pracy, usług i budowlane oraz inwalidów i niewidomych odnotowały największe spadki w ciągu 3 lat: przychodów i aktywów trwałych oraz obrotowych (o kilkanaście procent). Spółdzielnie pracy odnotowały w 2014 r. zysk netto na poziomie  112 milionów złotych, zwiększając o 10 proc.  w  stosunku do 2011 r. Wynik finansowy netto spółdzielni inwalidów i niewidomych  zmalał o 1/3 w porównaniu z 2011 r.

Spółdzielnie rzemieślnicze w 2014 r. odnotowały w stosunku do lat poprzednich: trzykrotny wzrost  przychodów; siedemnastokrotny wzrost zysku netto  i trzykrotny wzrost aktywów obrotowych, przy spadku aktywów trwałych o 1/3.

Nowa branża spółdzielni socjalnych zwiększyła w ciągu 3 lat przychody o 50 proc., zniwelowała straty z 2 poprzednich lat i osiągnęła zyski oraz zachowując niezmienny poziom aktywów trwałych, straciła ¼ aktywów obrotowych.

Podsumowując należy stwierdzić, że na wyniki poszczególnych branż miały największy wpływ dwa czynniki: zasobność finansowo-dochodowa obsługiwanej sfery gospodarczej i ludności oraz warunki jaki stwarza uprzywilejowanie branży finansowej wobec branż produkcyjnych czy zarządzania nieruchomościami.

 Opracował: dr Krzysztof Lachowski

przy współpracy Anety Englot

Spółdzielczy Instytut Badawczy KRS

Warszawa dnia 29 marca 2016 r.

 Tekst opublikowany za: miesięcznikiem Tęcza Polska nr 4 (205)