Jeżeli nie jestem, a jeżeli jestem
św. Joanna d’Arc
Nocna kontemplacja
św. Jan od Krzyża
Malarstwo Agnieszki Dacy – poszukiwanie ukrytej obecności Boga
Agnieszka Daca w latach 1989-1994 studiowała na Wydziale Malarstwa krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowni prof. Juliusza Joniaka. (…) Studia podyplomowe odbyła w École Nationale Supérieure des Beaux-Arts w Paryżu w pracowni technik malarskich, a następnie w pracowni fresku. W roku akademickim 2009/2010 podjęła pracę na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, prowadząc zajęcia z malarstwa i z rysunku. W latach 2009-13 prowadziła również wykłady i ćwiczenia z przedmiotu „Struktury wizualne” w Instytucie Historii Sztuki i Kultury UPJPII w Krakowie. (…) Pokaźny dorobek twórczy oraz prężna aktywność wystawiennicza wskazują na dynamiczny rozwój artystyczny. Otrzymała kilka prestiżowych stypendiów twórczych, za swoje dokonania artystyczne była wielokrotnie nagradzana i wyróżniana. (…) Maluje w technice olejnej, a ostatnio także akrylowej na płótnie, w technikach mieszanych na kartonie, chętnie sięga po gwasze i pastele olejne. (…)
Od czasu dyplomu Agnieszka Daca skupia swą uwagę na motywach religijnych, które wytrwale studiuje sięgając do epizodów ze Starego i Nowego Testamentu. Biblia, jak wiemy, należy do najwybitniejszych dzieł literackich ludzkości, a opisane w niej zdarzenia
są wartościowym przekazem i lekcją wiary nie tylko dla chrześcijan. Ten fundament kultury europejskiej jest znakomitą pożywką dla wyobraźni, niewyczerpanym źródłem inspiracji dla kolejnych pokoleń artystów. Motywy biblijne zapełniają karty historii sztuki, co znaczy, że nieznajomość Pisma Świętego skutkuje niezrozumieniem większości dzieł malarskich, rzeźbiarskich, rysunkowych i graficznych. (…) Pomieszanie jakiego doznajemy stając nieprzygotowani wobec dzieł uporządkowanych według kategorii burzących przyzwyczajenia powoduje opór i dystans jakie pojawiają się wobec nieznanego. Dominujące niegdyś i powszechnie zrozumiałe tematy religijne okazują się jednak być nadal atrakcyjne dla wielu twórców działających współcześnie. Niezwykłe i cudownie tajemnicze opowieści niosą treści ponadczasowe, w których zawierają się ludzkie losy, wszelkie możliwe wzorce osobowe, archetypy zachowań. Świat, o którym opowiada Pismo Święte nie jest oczywisty. Poetycka forma opisów, liczne symbole i obrazy uruchamiają wyobraźnię, jednak malarski przekaz wymaga uaktualnionego języka interpretacji, zrozumiałego dla dzisiejszego odbiorcy. (…) Agnieszka Daca z uporem drąży istotne dla niej tematy w nadziei na osiągniecie najwłaściwszego rezultatu, w oczekiwaniu, że za pośrednictwem malarstwa uda jej się wniknąć w świat idealny. Intrygująca fabuła ksiąg bogatych w moralne i dydaktyczne sensy jest dla autorki pretekstem do rozważań natury ogólnej, do przemyśleń dotyczących kondycji człowieka, jego dramatycznych i zmiennych losów, podejmowanych, nie zawsze łatwych, decyzji i wyborów. (…) Najogólniej rzecz ujmując omawiana twórczość dotyczy sposobów materializowania idei środkami malarskimi.
DRABINY DOSKONAŁOŚCI to cykl obrazów inspirowany tekstami mistycznymi i postaciami ich autorów. Sięgając do korzeni sztuki, do wypowiedzi związanych z szeroko pojmowanym sacrum, (…) Agnieszka Daca swą twórczość sytuuje w przestrzeni duchowej, przywołuje niewidzialne siły, którymi pragnie obdarzyć przedstawianych mistyków. (…) Stawiając pytanie o to, czym jest sztuka sakralna należy zauważyć, że istotą jej nie może być jedynie oczywisty temat, ani fakt, że stanowi świątynną dekorację. Sztuka religijna jest z pewnością wyznaniem wiary, poszukiwaniem Boga w otaczającym świecie i w dziele stworzenia. W ślad za zmieniającymi się kierunkami, stylami, prądami, rozwijającymi się technologiami ewoluują natomiast artystyczne formy narracji. (…)
W twórczości Agnieszki Dacy opowieści biblijne, wizerunki świętych, mistyków i męczenników przybierają formę osobistych wypowiedzi nacechowanych charakterystycznymi dla artystki rozstrzygnięciami malarskimi. Proces kreacji pozwala jej wyjść poza czas historyczny. Malarstwo Dacy wyrasta ze stylistyki warsztatu kolorystów, jednak to, co charakterystyczne dla jej dalszych poszukiwań, to próba odzwierciedlenia wewnętrznych stanów ducha, skłonność do nawiązań literackich i symbolicznych. W oparciu o materiały ikonograficzne artystka nadaje uchwytną formę mistycznym wyobrażeniom, rozmyślaniom i wizjom swobodnie pokonującym barierę czasu. (…) W warstwie malarskiej autorka sięga do rozwiązań wypracowanych przez ekspresjonistów, dla których najważniejsze wydają się zintensyfikowane uczucia i emocje wyrażane poprzez dynamiczny ruch, w tym przypadku uzyskany dzięki kompozycji diagonalnej, deformację kształtów, zdecydowane kontrasty światłocieniowe, wyraziste faktury. Charakterystyczny dla twórczości Dacy repertuar środków plastycznych, z którego korzysta z dużą biegłością warsztatową, nie stroniąc również od efektów planowanego przypadku, skutkuje rezultatami przywodzącymi skojarzenia ze starym, częściowo zatartym freskiem, na którym nie widzimy prostej projekcji rzeczywistości, ale fragmentaryczne, niepełne odniesienia do niej. Obraz jest zaproszeniem do rekonstruowania zasugerowanego, przeżytego wewnętrznie świata. Artystka w swoich pracach eksponuje rysunek, graficzny szkielet kompozycji, który wyznacza podziały płaszczyzny, bądź dopowiada szczegółem przekazywane treści. Rysunek nie jest cyzelowaną, czystą linią czy zamkniętym konturem. Jego szkicowość i nawarstwienie są raczej potencjalnością, sugestią ruchu, wyrazem patosu i wewnętrznego napięcia, zdystansowania do tego co tu i teraz. Spotkania form, znaków i kolorów w malarstwie Dacy mają z jednej strony wartość autonomiczną, z drugiej zaś służą wydobyciu sensów, idei i duchowości, są poszukiwaniami ukrytej obecności Boga. Odwołania biblijne mają prowadzić do ujawnienia chociażby cząstkowej prawdy o człowieku. Dla autorki istotna jest osobista relacja między nią a przedstawioną postacią. Na drodze intuicyjnego poznania nawiązuje kontakt z bohaterami swoich kompozycji, a następnie obmyśla sposób artystycznego komunikowania się ze światem transcendentnym zgodnie z przyjętą strategią malarską. (…)
Znajomość symbolicznego potencjału tych obrazów, właściwe uchwycenie i interpretacja atrybutów i znaków pomagają widzowi w tworzeniu treściowych dopełnień. Wiedza daje możliwość ożywienia przedstawień, podjęcia wizualnego dialogu, a wreszcie sprawia, że dzieło konstytuuje się w konkretny przekaz. Ale kompozycje te mogą również istnieć w zobiektywizowanej przestrzeni niezależnie od stopnia wtajemniczenia w określone treści. Kształtując swój wewnętrzny obraz sacrum Daca odwołuje się do informacji i przekazów, ale także do wartości estetycznych i istniejącego dorobku kulturowego. (…)
Wiele kompozycji rozwiązuje w ciemnej, przygaszonej gamie kolorystycznej rozbłyskującej gdzieniegdzie światłem bieli, bądź mocno nasyconym akcentem barwnym. (…) Postacie przedstawione są zazwyczaj monumentalnie, w syntetycznej formie, w prostym układzie kompozycyjnym. Wartości moralno-etyczne Agnieszka Daca ceni sobie na równi z poszukiwaniami formalnymi. Bogata materia malarska utkana ze swobodnych nawarstwień kolorystycznych tworzy niemal abstrakcyjne układy barwne. Nałożoną na płótno farbę artystka poddaje misternej obróbce. Efekty przetarcia, wcierania pigmentów, różnicowania faktur, zdrapywania farb niosą ładunek emocji i malarskiego wyrafinowania. Spontanicznej ekspresyjności, podczas której tworzywo przemienia się w przestrzeń duchową, towarzyszą namysł i refleksja. Warianty ujęcia kształtów, znaków, symboli, atrybutów definiują świat preferowanych idei i wartości. Kształtowana forma to widzialne upostaciowienie transcendencji. (…) Świat, o którym opowiada Agnieszka Daca nie jest oczywisty. Żywoty mistyków są przykładem doświadczeń wykraczających poza przeciętne doświadczenia zwykłego człowieka, toteż artystka usiłując wniknąć w naturę niewidzialnego szuka odpowiedzi na pytania o istotę uniwersalnego bytu, prawdę i piękno. Poruszając się w określonych kodach, normach i wzorach kulturowych, korzysta z klasycznych, wykorzystywanych na wiele sposobów technik i technologii, znanych zabiegów formalnych i w tym zakresie wydaje się niczego nowego nie odkrywać. Jednak sztuka jej nie jest pozbawiona wewnętrznego życia, wyrasta bowiem z autentycznej potrzeby poznania, potrzeby samodoskonalenia siebie jako człowieka i artysty, jest próbą łączenia tego co widzialne, zmysłowe i materialne z tym, co otwiera na tajemnice doświadczania Ducha, łączenia tego co doczesne z tym, co nadprzyrodzone. Obrazy Dacy, tak jak większość dzieł sztuki, są wieloznaczne i nie poddają się dosłownej interpretacji. Jej kompozycje są balansem pomiędzy figuracją i abstrakcją. Z jednej strony widzimy zwizualizowane postacie świętych, którym nadaje jakości zmysłowe, rysy twarzy, kształty sylwetki, z drugiej zaś swobodnie kreślone linie, plamy barwne, znaki, szyfry, które mają odsyłać do znaczeń, poza świat codziennych doświadczeń, w stronę sensów ukrytych. Agnieszka Daca unika prostego ilustrowania w obawie, że banalna dosłowność pozbawi jej sztukę respektu wobec tajemnicy. (…) W obrazach Dacy kontrasty światłocieniowe pełnią niezwykle ważną rolę, akcentując to co istotne, nakierowują na treści generujące określone emocje. Zasugerowane elementy otoczenia nawiązują do biografii przedstawianych postaci. Popularyzowane wizerunki mistyków nabierają charakteru uniwersalnego. Czy sięgając po tematy religijne artystka ma szansę nawiązania żywej, naturalnej relacji z masowym odbiorcą sztuki? Mimo laicyzacji kultury, sztuka współczesna, często obrazoburcza i skrajnie prowokacyjna względem form i symboli religijnych, zdaje się potwierdzać wciąż żywe miejsce religii w systemie społecznym i w indywidualnym życiu pojedynczego człowieka. Lęk artystów przed posądzeniem o dewocyjność, presja zlaicyzowanej kultury wyhamowują rozwój autentycznej sztuki religijnej. Daca nie schlebia popularnym gustom, jej malarstwo nie jest „rajem dla mało wymagających”. (…) Wydaje się, że Agnieszka Daca swoimi obrazami chce nas sprowokować do medytacji nad losem człowieka zanurzonego w nietrwałym, pełnym sprzeczności świecie. W biografiach świętych szuka wartości, które byłyby oparciem dla współczesnego człowieka. (…)
prof. UP Grażyna Borowik-Pieniek
Wydział Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie
Kraków, 20.12.2013 r.
Tekst pochodzi z recenzji pracy doktorskiej – cyklu obrazów zatytułowanego „Drabiny doskonałości” inspirowanego tekstami mistycznymi i postaciami ich autorów (technika akrylowa na płótnie, 100×70 cm)
Pozostałe prace można obejrzeć na stronie: http://agnieszkadaca.blogspot.com/
Wypowiedz się
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.