Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski

Siedemdziesiątą rocznicę drugiej fazy ludobójstwa dokonanego na Polakach i obywatelach polskich innej narodowości przez ukraińskich nacjonalistów będą obchodzić tylko rodziny ofiar. Politycy nie chcą o tej zbrodni pamiętać

Rok 1944 był czasem obfitującym w wydarzenia mające przełomowe znaczenie dla losów Europy. W maju tegoż roku przełamana została nie­miecka Linia Gustawa we Włoszech. Z kolei 6 czerwca alianci wylądowali w Normandii, otwierając drugi front, a 22 czerwca Armia Czerwona rozpoczęła operację „Bagration” gromiąc całkowicie niemiecką Grupę Armii „Środek”. W wyniku tych działań spod okupacji hitlerowskiej na zachodzie kontynentu wyzwolone zostały między innymi Rzym, Paryż i Bruksela, a na wschodzie Bukareszt, Mińsk, Lwów i Wilno (dwa ostatnie miasta przy udziale AK], Pomimo bohaterskiego zrywu niepodle­głościowego wolności nie doczekała się niestety Warszawa, która wobec postawy Stalina legła w gruzach.

Nic więc dziwnego, że w roku bieżącym, w 70. rocznicę tych wydarzeń, Europa jak długa i szeroka przygotowuje się do uczczenia tych wydarzeń, organizując różne przedsięwzięcia, w tym wystawy, rekon­strukcje i sesje naukowe. Przez Polaków z pewnością upamiętnione zostaną rocznice zdobycia Monte Cassino, rozpoczęcia akcji „Burza” i wybuchu powstania warszawskie­go oraz walk spadochroniarzy pod Arnhem i pancerniaków pod Falaise. W bieżącym roku przypada jednak jeszcze jedna rocznica, bardzo krwawa, choć obfitująca w bohaterskie momenty. Trzeba przy tym zaznaczyć, że jest to rocznica świadomie zapomniana przez polski establishment polityczny, głównie ze względu na taką, a nie inną interpretację tzw. mitu Jerzego Giedroycia, któremu hołdują PO i PiS oraz środowisko „Gazety Wyborczej”, a także część środowisk „Gazety Polskiej” i „Gazety Polskiej Codziennie” (nad czym, jako były felietonista obu pism, boleję]. Jest ona wtrą­cona w niszę zapomnienia także ze względu na obecne wydarzenia na Ukrainie oraz na daleko idące ukłony wobec ukraińskich, kultywujących tradycję ideologii Stepana ⁶⁰J Bandery, ugrupowań typu Swoboda Ołeha Tiahnyboka, Prawy Sektor Dmytro Jarosza i Batkiwszczyny Julii Tymoszenko.

MASOWE MORDY

O jaką rocznicę chodzi, o której tak wielu woli nie wspominać? Jest to 70. rocznica drugiej fazy ludobójstwa dokonanego na Polakach i obywatelach polskich innej naro­dowości. Sprawcami tej dobrze zaplano­wanej zagłady byli nie tylko zbrodniarze z Ukraińskiej Powstańczej Armii, lecz także z 14. Dywizji SS „Galizien” i ukraińskich pułków policyjnych SS.

Pierwsza faza ludobójstwa miała miej­sce w 1943 r. i swoim zasięgiem objęła cały Wołyń. Druga faza, rozpoczęta na początku 1944 r., objęła tereny Lubelszczyzny oraz Małopolski Wschodniej (tak nazywano województwa: lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie). Co do dat, warto przypo­mnieć, że pierwsze mordy miały miejsce na tych terenach już na początku wojny. Dla przykładu mój śp. ojciec, Jan Zaleski, w swojej „Kronice życia” opisał zagładę osa­dy Kołodne koło Monasterzysk w powiecie Buczacz. Stało się to w nocy z 18 na 19 września 1939 r., kiedy wojsko polskie już wycofało się do Rumunii, a jeszcze nie we­szli Sowieci. Wówczas to członkowie frakcji banderowskiej Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów wymordowali kilka rodzin polskich, w tym kobiety i dzieci. Podobne zbrodnie miały miejsce w tym czasie także w powiatach Brzeżany i Podhajce.

Sytuacja powtórzyła się w lipcu 1941 r., w czasie kolejnego „bezkrólewia”, kiedy to wycofały się wojska sowieckie, a jeszcze nie weszły niemieckie. Wtedy znów banderow­cy dokonali krwawych mordów. Masowo zabijali oni także Żydów, co zaczęło się od pogromów we Lwowie, dokonanych przez członków zarówno OUN, jak i batalionów Abwehry – „Nachtigall” i „Roland” – składa­jących się z Ukraińców na żołdzie Hitlera.

Z kolei w 1942 r. nacjonaliści ukraińscy wzięli czynny udział w Holokauście. Jedni przez łapanie i transportowanie Żydów do niemieckich obozów zagłady, dru­dzy – w tym zwłaszcza Ukraińska Policja Pomocnicza – poprzez udział w masowych rozstrzeliwaniach. W sumie na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej uległo zagła­dzie prawie pół miliona Żydów. Banderow­cy przyczynili się także do zagłady polskich profesorów we Lwowie oraz prawie wszystkich nauczycieli w Stanisławowie i Krzemieńcu, sporządzając tzw. listy śmierci, wpisując na nie swoich wychowawców i pedagogów. Brali też udział w ich aresztowaniach.

Najgorsze jednak w Mało­polsce miało przyjść dopiero na początku 1944 r. Oddziały UPA, przesuwające się z Wołynia, rozpoczęły zagładę polskich wsi w sąsiednich województwach. Atakowano zazwyczaj w nocy Znów oddaję głos autorowi „Kroniki życia”. „W nocy z 28 na 29 lutego 1944 r. banderowcy rozpoczęli rzeź mieszkańców Korościatyna. Rozpoczęli »żniwo« równocześnie z trzech stron, trzech wylotowych dróg. […] Działały trzy wyspecjalizo­wane grupy: pierwsza »praco- wała« toporami, druga rabo­wała, trzecia, złożona głównie z kobiet i wyrostków, paliła systematycznie domostwo po domostwie. Rzeź trwała niemal przez całą noc. Słysze­liśmy przerażające jęki, ryk palącego się żywcem bydła, strzelaninę. Wydawało się, że sam Antychryst rozpoczął swą działalność!”.

Rzezi wsi dokonał oddział UPA wspierany przez „siekierników”, czyli chłopów ukraińskich uzbrojonych w sie­kiery, kosy i noże, łącznie 600 osób. O ich udziale tak wspominała Aniela Muraszka, siostra mojej babci: „Mordowano zagrodę po zagrodzie. Wszystko było połączone z rabunkiem. Odwiązywano z postronków krowy i konie, a następnie uprowadzano je. Ukrainki wpadały do domów i przeskaku­jąc poprzez trupy, kradły, co się tylko dało, nawet obrusy, talerze i garnki. […] Zdejmo­wano też kożuchy i buty zabitym. Później podkładano ogień. W grupie podpalaczy byli nawet dwunasto-, czternastoletni chłopcy”. Jak wynika z relacji świadków, „sieldernikami” kierował greckokatolicki ksiądz wraz z córką (później targany wy­rzutami sumienia popełnił samobójstwo).

W tym samym dniu Ukraińcy z 4. Pułku Policji SS wymordowali i zrównali z ziemią dużą polską wieś Huta Pieniacka w powie­cie Brody. Bezbronnych ludzi zapędzano do stodół, które następnie ostrzeliwano z bro­ni maszynowej i podpalano. W strasznych męczarniach zginęło ponad tysiąc Polaków. Nawiasem mówiąc, ci, którzy obecnie tyle piszą o stodole w Jedwabnem, o stodołach w Hucie Pieniackiej i wielu innych pol­skich wsiach kresowych milczą jak zaklęci. Później pułk ten, jak również inne formacje złożone z ukraińskich ochotników do SS „Galizien”, wspierane przez UPA, dokonał nie mniej okrutnych zbrodni w innych miej­scach, w tym w Palikrowach, Chodaczkowie Wielkim i w klasztorze dominikańskim w Podkamieniu.

Piekło z Tarnopolszczyzny rozlało się po całej Małopolsce Wschodniej, ogarniając zarówno okolice Stanisławowa, Stryja czy Lwowa, jak i obecnego Podkarpacia, czyli okolice Przemyśla, Lubaczowa czy Sanoka. Sama tylko Bircza była atakowana aż trzy razy. Zagłada Polaków objęła także część Lubelszczyzny, zwłaszcza okolice Tomaszo­wa Lubelskiego i Hrubieszowa. Ginęli nie tylko Polacy, lecz także Ormianie, zawsze lojalni wobec Rzeczypospolitej. Ginęły też resztki ukrywających się Żydów oraz ci sprawiedliwi Ukraińcy, którzy ratowali polskich sąsiadów. Wraz ze swoimi parafia­nami zginęło też wielu rzymskokatolickich księży, w tym ks. Józef Suszczyński w Bobu- lińcach koło Podhajec, ks. Błażej Czuba we wsi Dołha Wojniłowska koło Kałusza czy ks. Stanisław Szczepankiewicz, zamordowany siekierami w czasie wieczerzy wigilijnej.

OKUPANCI SPRZYJALI MASAKRZE

Niektórych wsi broniły oddziały AK i BCh oraz samorzutnie powstała sa­moobrona, których członkowie dawali przykłady bohaterstwa. Mordów nie przerwało ponowne wkroczenie na te te­reny Armii Czerwonej. Zarówno sowieccy, jak i niemieccy okupanci nie przejmowali się bowiem mordowanymi Polakami. Dla przykładu tylko w lutym 1945 r. i tylko w powiecie Buczacz (chodzi o wsie Ujście Zielone, Barysz, Puźniki, Zalesie i Zalesz­czyki Małe) UPA zamordowała lub spaliła żywcem ponad pół tysiąca Polaków. Dwa miesiące później dokonała też mordu w Wiązownicy koło Jarosławia. Nawiasem mówiąc, sprawa tej zbrodni odżyła rok temu w Sejmie. Doszło bowiem do kon­frontacji, w której po jednej stronie znalazł się poseł Mieczysław Golba (Solidarna Polska), urodzony w Wiązownicy, krewny pomordowanych, a po drugiej poseł Miron Sycz (dawniej PZPR, dziś PO), którego oj­ciec był członkiem kurenia UPA „Mesnyki” (Mściciele) – sprawcy mordów w owej wsi. Mordy trwały także po zakończeniu wojny, na terenach zabużańskich do wypędzania większości Polaków w 1946 r., a na zie­miach obecnej Polski do akcji „Wisła”. Nie znamy dokładnej liczby zamordowanych w 1944 r., ale idzie ona w dziesiątki tysięcy.

Kto uczci ich pamięć? Raczej nie politycy lub urzędnicy państwowi. Cały ciężar spad­nie więc znów na potomków pomordowa­nych, czyli zadba o to oddolnie społeczeń­stwo, a nie władza. Tak jak za czasów PRL.