Stanisław Jan Adamczyk
Doktorant
Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie
Szkoła Główna Handlowa
Numer indeksu 1175/d
tekst zawiera uwagi Jacka A. Rossakiewicza
SUWERENNOŚĆ FINANSOWA
POLSKA RACJA STANU I INTERES NARODOWY
(artykuł naukowy) – Część II
8. Scentralizowana globalna siła kapitalizmu a suwerenność narodowa – wolne przepływy kapitałowe
Uwolnienie przepływów kapitałowych scentralizowało siłę polityczną międzynarodowego kapitału wobec państw narodowych. Skutkiem wejścia państwa w obszar oddziaływania wolnych przepływów kapitałowych jest wyeksponowanie się na globalne siły konkurencyjne dominujących gospodarek oraz decyzje głównych rynków finansowych. Powstaje układ: centrum – peryferia.
Mniejsze gospodarki pozbawione prawa do emisji własnego pieniądza, aby istnieć gospodarczo muszą zabiegać o międzynarodowy kapitał. Oznacza to włączenie się do międzynarodowego wyścigu w obniżaniu podatków od osób prawnych (PIT) i zysków kapitałowych (CGT). Scentralizowany i płynny kapitał zyskał bardzo silne narzędzia oddziaływania na decyzje polityczne krajów. Właściciele ponadnarodowych firm mówią politykom – albo wprowadzicie dla nas preferencje i obniżycie opodatkowanie albo zainwestujemy w innym kraju. Nawet gdy politycy ulegną i ponadnarodowa firma zainwestuje w danym kraju to przepuści zyski przez raje podatkowe, aby wyeliminować swoją daninę publiczną. Szacuje się, że wartość aktywów zdeponowanych w rajach podatkowych wynosi wartość światowego PKB28.
Wobec faktu, że społeczeństwo musi pokrywać swoje wydatki publiczne ciężar opodatkowania przesunął się na najsłabszych– na tych, którzy przed opodatkowaniem nie mogą uciec – przede wszystkim na osoby płacące podatek VAT. Od lat udział tego krzywdzącego najbiedniejszych podatku w dochodach budżetowych wzrasta. Społeczeństwa w państwach cywilizacji zachodniej podzieliły się zatem na dwie grupy: szeroką – tych, których nie stać na ucieczkę przed podatkami (bo to kosztuje) i wąską uprzywilejowaną, którą stać na tzw. optymalizację podatkową.
Wobec tej okoliczności w polskim obszarze płatniczym krążą dwa rodzaje pieniądza: pierwszy opodatkowany, będący w rękach tych, których nie stać na taktyki unikania opodatkowania i drugi nieopodatkowany generowany w ramach działalności gospodarczej w Polsce, ale będąc transferowanym przez powiązane spółki zarejestrowane w rajach podatkowych unika wspólnych danin publicznych. I jeden i drugi rodzaj pieniądza posiada takie samo prawo do nabywania dóbr i usług na terenie Polski. Powstaje pytanie – czy suwerenne państwo powinno pozwalać, aby na jego terytorium krążyły dwa rodzaje pieniądza? Czy sprawiedliwa społecznie jest sytuacja, gdy środki płatnicze będące prawem do tytułu własności do dóbr i usług na terytorium RP są opodatkowane według różnych stawek? Takie rozwiązanie jest sprzeczne z określoną w Konstytucji RP zasadą sprawiedliwości społecznej. Poziom opodatkowania nie może przecież zależeć od finansowej zdolności danego obywatela do ucieczki od podatków. Fałszem wobec tego jest stwierdzenie, że żyjemy w państwie prawa i jesteśmy równi wobec systemu podatkowego. Ekonomiczna wolność od podatków nie może zatem zależeć od wartości majątku – gdyż wówczas pojawiają się równi i równiejsi podobnie jak to działo się w epoce PRL.
Powyższe tezy dobitnie potwierdzają dane dotyczące 130 tys. obywateli korzystających z rajów podatkowych ostatnio upublicznione przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Dziennikarzy Śledczych29.
Kolejnym problemem gospodarczym wynikającym z wolnego trans-granicznego przepływu kapitału jest jego destabilizujący wpływ na kurs walutowy i przez to negatywne oddziaływanie na konkurencyjność gospodarczą. Strumienie ponadnarodowego kapitału spekulacyjnego przepływają po całym świecie w poszukiwaniu bezpiecznych aktywów dających najwyższą realną stopę zwrotu. Decyzje o kierunkach przepływu strumieni kapitału są podejmowane przez menedżerów zarządzających aktywami globalnych funduszy emerytalnych i inwestycyjnych. Decyzje zarządzających funduszami są podejmowane na podstawie rekomendacji globalnych banków inwestycyjnych i ocen ryzyka wystawianych przez agencje ratingowe. Poniższy schemat pokazuje wielkość przepływów kapitałowych pomiędzy poszczególnymi regionami świata. Tylko niewielka część z tych przepływów posiada produktywny charakter. Przeważająca część z nich to spekulacja finansowa.
Źródło diagramu: McKinsey Global Institute,Mapping Global Capital Markets 2011
W systemie floating exchange rate wolny przepływ kapitału powoduje, że kurs waluty kraju będącego jego uczestnikiem waha się od poziomu niedowartościowania do poziomu przewartościowania. O destruktywnym wpływie wolnych przepływów kapitału przekonały się wiele lat temu kraje azjatyckie, a ostatnio Szwajcaria.
Inwestorzy międzynarodowi szukając bezpiecznej przystani dla swojego kapitału wybrali walutę szwajcarską i aktywa w niej denominowane. W 2011 roku Narodowy Bank Szwajcarii (SNB) podjął decyzję o nieograniczonym skupie wpływających do jego obszaru płatniczego walut obcych byle ochronić kurs wymiany franka do EURO na poziomie 1.2. Taka decyzja oznacza obronę interesów własnej gospodarki (importerów tworzących miejsca pracy) przez niedopuszczenie do zabójczego dla gospodarki zjawiska nadwartościowości kursu walutowego. Efektem ubocznym jest także druk nieograniczonych ilości franka.
Polska znajduje się od dawna w obszarze wzmożonego zainteresowania zarządzających globalnymi funduszami ze względu na relatywnie wysokie realne stopy procentowe z obligacji skarbowych.
Stąd też, ze względu na ochronę polskiego kursu walutowego wskutek nieprzewidywalnych, stadnych działań międzynarodowych inwestorów konieczne jest wprowadzenie kontroli i opodatkowania przepływu krótkoterminowego kapitału (rozwiązania brazylijskie). Kapitał ten może zdestabilizować kurs wymiany walutowej więc konieczna jest jego ścisła kontrola przez NBP. Polska nie powinna pozwalać na ustalanie kursu walutowego przez międzynarodowych spekulantów. Obecna sytuacja jest sprzeczna z polskim interesem narodowym. Stopa opodatkowania tego kapitału powinna być uzależniona od długości okresu inwestycji w polskie aktywa. Im krótsza inwestycja tym stawka podatkowa powinna być wyższa.
9. Mandat RPP i NBP a cele gospodarki narodowej – niezależność banków centralnych w okresie kryzysu gospodarczego
Pieniądz w obecnej formie łączy ze sobą skonfliktowane funkcje społecznego środka wymiany wyprodukowanych dóbr i usług oraz funkcję tezauryzacyjną – gromadzenia siły nabywczej i przenoszenia jej w czasie. Wskutek tego połączenia pieniądz używany do obrotu wewnętrznego działa jak wymuszony przez państwo koszt transakcyjny (podatek odsetkowy na rzecz osób trzecich). Takie połączenie sprzecznych funkcji prowadzi do nieuzasadnionego zadłużania się społeczeństwa niezależnie od efektów jego pracy.
Negatywnym skutkiem ubocznym połączenia tych dwóch funkcji są nie tylko niepożądane społecznie odsetkowe efekty redystrybucyjne. Występuje także zjawisko psychologicznego zatrzymywania pieniądza wskutek zwiększonej niepewności, co do przyszłości. W sytuacji dominacji w obrocie pieniądza dłużnego – niepewność, co do przyszłości prowadzi do spadku skłonności do inwestycji, co w efekcie oznacza dodatkowy spadek cyrkulacji pieniądza na rynku.
Konflikt pomiędzy akumulacyjną a transakcyjną funkcją pieniądza prowadzi do konfliktu interesów w ramach społeczeństwa (należy pamiętać, że rynek pieniądza jest rynkiem doskonale monopolistycznym zabezpieczonym przymusem państwowym).
Konflikt powyższy zaznacza się pomiędzy beneficjentami istniejącego obecnie modelu pieniądza i sektora finansowego, a sferą realną gospodarki (podmiotami gospodarującymi i pracownikami najemnymi).
Wyznaczanie punktu kompromisu pomiędzy tymi dwoma podstawowymi grupami interesów należy do podstawowych zadań suwerennego banku centralnego.
Bank centralny, który stoi wyłącznie na straży stabilności pieniądza nie dbając przy tym o pełne wykorzystanie istniejących sił wytwórczych (poziom krajowego zatrudnienia) nie działa zgodnie z interesem gospodarczym narodu30. Trudno więc taki kraj nazwać suwerennym finansowo.
W Polsce za ustalanie punktu kompromisu pomiędzy interesami sfery realnej, a interesami beneficjentów sektora finansowego jest Rada Polityki Pieniężnej. Zdecydowanie RPP nie jest ciałem, które działa zgodnie z interesami polskiej gospodarki. Polskie realne stopy procentowe należą do najwyższych w Europie. Tworzące miejsca pracy polskie przedsiębiorstwa płacą przez to o wiele wyższe stopy procentowe niż np. przedsiębiorstwa niemieckie31. Z drugiej strony właściciele polskich obligacji otrzymują jeden z najwyższych realnych zysków kapitałowych w Europie.
Pieniądz jest umową społeczną. Wykorzystanie pieniądza do likwidacji bezrobocia jest cywilizacyjnym prawem narodu zahipotekowanym bezwarunkowo na wszelkich formach kapitału, więc stanowi tytuł prawny do ograniczenia praw wynikających z posiadania pieniądza w interesie dobra publicznego, którym jest prawo do godnego życia dla każdego obywatela. Utrzymanie realnej wartości pieniądza nie może stać ponad wyższym interesem społecznym danego kraju –utrzymaniem stabilności tkanki społecznej, ciągłości procesów gospodarczych i tworzeniem miejsc pracy.
Idea niezależności banku centralnego i neoliberalny aksjomat ekonomiczny neutralności pieniądza i długu powinny być podważone przez środowiska naukowe. Coraz więcej krajów wprowadza do celów swoich banków centralnych nowe zadanie – nadzór makro-ostrożnościowy, stymulowanie gospodarki i likwidację bezrobocia (Bank of England, Bank of Japan).
Głównymi beneficjentami obecnego modelu sektora finansowego w Polsce są zagraniczne banki oraz wąska grupa ludności stanowiąca górne decyle dochodowe. Dane liczbowe wskazują, że pomimo wzrostu bezrobocia w Polsce i spadku rentowności i bankructw firm rentowność oraz zysk netto sektora bankowego utrzymuje się. Poniższe dane pokazują rentowność i zysk netto banków zlokalizowanych w Polsce. Ze względu na inflację i podatek Belki zwykłe depozyty ludności zwykle nie przynoszą realnej stopy zwrotu.
Źródło danych: prospekt emisyjny Alior Bank za KNF
Jak pokazują powyższe dane w Polsce jest niewłaściwie wyznaczony punktu równowagi pomiędzy realizacją interesu ww. grup. Zysk netto sektora bankowego w Polsce jest osiągany kosztem innego ważnego dobra publicznego – prawa polaków do życia opartego na dochodach z pracy najemnej32.
Zysk netto sektora bankowego w kwocie 16 mld zł za 2012 r. jest zbyt duży w stosunku do wielkości istniejącego problemu społecznego – 14% bezrobocia.
Bank centralny strzegący ekonomicznej suwerenności kraju powinien chronić własnych obywateli przed negatywnymi oddziaływaniami z zewnętrznego otoczenia gospodarczego. Niestety NBP chroni raczej interesy ideologii neoliberalnej oraz międzynarodowego kapitału niż polski interes społeczny polegający na pełniejszym wykorzystaniu sił wytwórczych.
Poziom bezrobocia w Polsce podnoszą dwa parametry znajdujące się pod kontrolą NBP: zbyt wysoki kurs walutowy (nadwartościowy złoty) i zbyt wysokie realne stopy procentowe w stosunku do stóp w otoczeniu gospodarczym.
Nadwartościowy złoty zwiększa siłę nabywczą właścicieli kapitałów denominowanych w PLN i jednocześnie prowadzi do spadku konkurencyjności polskich producentów oraz ujemnego bilansu handlowego, co z kolei oznacza zwiększone bezrobocie. NBP powinien podobnie jak SNB utrzymywać stały – podwartościowy w stosunku do rynkowego kurs walutowy złotego. Jak pokazuje otoczenie – banki centralne Szwajcarii i Chin dostrzegły korzyści z kursu własnej waluty niższego niż wyznaczony przez rynek. Obydwa te kraje chronią konkurencyjność własnej gospodarki utrzymują kurs własnych walut na poziomie podwartościowym.
Należy zaznaczyć, że istnieje tu poważny problem z różnicami w mandatach poszczególnych banków centralnych. O ile NBP jest upoważniony wyłącznie do utrzymywania stabilnego poziomu cen na terenie kraju to inne banki centralne (m.in. FED) mogą podejmować działania maksymalizujące zatrudnienie. Zważywszy na fakt, że w obrocie na rynkach finansowych krąży tzw. pieniądz międzynarodowy – kraje z mandatem banku centralnego umożliwiającym maksymalizację zatrudnienia stosując praktyki luzowania ilościowego generują inflację transferują część swoich kosztów kryzysu na kraje z bankami centralnymi nie posiadającymi takiego mandatu.
W dobie globalnego kryzysu gospodarczego praktyki protekcjonistyczne z wykorzystaniem narzędzi monetarnych nasilają się. Kraje świata zaczynają dostrzegać istotność bezpieczeństwa własnych rynków pracy.
Niektórzy obserwatorzy stwierdzili, że w świecie rozpoczęła się wojna walutowa – polegająca na konkurencyjnym dewaluowaniu własnej waluty. Banki centralne głównych centrów gospodarczych prowadzą politykę luzowania ilościowego skupując z rynku różnorakie aktywa dłużne za nowo-wykreowany pieniądz.
Takie działania ratują rodzime instytucje finansowe przed upadkiem, podnosząc konkurencyjność walutową własnego kraju (ostatnio Bank of Japan) ale z drugiej strony łamią dotychczas stosowane zasady odpowiedzialności za emisję pieniądza. Nowo-wykreowany pieniądz napływa do polskiego obszaru płatniczego z jurysdykcji emitujących je bez żadnych ograniczeń. Zgoda na wpływ świeżo wydrukowanego pieniądza na polski obszar walutowy prowadzi do bezprawnego przejmowania tytułów własności do dóbr i usług wyprodukowanych na terenie Polski.
Należy zadać sobie jeszcze raz pytanie – kto jest, a kto powinien być emitentem pieniądza będącego tytułem prawnym do dóbr i usług wytwarzanych na terenie Polski?
10. Czym więc jest suwerenność finansowa?
Podsumowując powyższe rozważania należy więc stwierdzić, że suwerenność finansowa Polski to:
- fundament suwerenności gospodarczej i tym samym materialny fundament niezawisłości politycznej państwa i Narodu;
- własna waluta, której emisja (kreacja) jest dokonywana wyłącznie przez NBP (wyegzekwowanie martwego art. 227 ust. 1 Konstytucji RP);
- prawo do autonomicznego planowania i realizacji budżetu uchwalonego przez Sejm RP;
- prawo do pokrywania deficytu budżetowego w drodze emisji pieniądza suwerennego NBP (którego podstawą prawną jest monetyzacja przyrostu dóbr i usług wynikająca z parytetu gospodarczego pieniądza);
- demokratyczna i społeczna kontrola działalności NBP przez Rząd RP, Sejm, Senat. Prezydenta RP i jako ostateczna instancja: Obywateli w referendum ogólnokrajowym;
- nadzór nad krajowymi instytucjami finansowymi wyłącznie przez KNF;
- możliwość i konstytucyjny obowiązek finansowego stymulowania gospodarki narodowej w sytuacji kryzysu gospodarczego;
- prowadzenie polityki walutowej – decydowanie o kursie walutowym zapewniającym konkurencyjność gospodarczą (np. stabilizacja kursu walutowego i zwalczanie nadwartościowości złotówki);
- kontrola NBP nad wpływającym i wypływającym z Polski kapitałem spekulacyjnym;
- zdolność państwa do finansowania rozwoju strategicznych sektorów gospodarczych oraz inwestowania w badania naukowe i rozwój społeczny;
- zwalczanie i ograniczanie zależności politycznej od podmiotów reprezentujących interesy szkodzące polskiej gospodarce, presji międzynarodowych rynków finansowych i werdyktów agencji ratingowych;
- odebranie prywatnym bankom prawa do emisji pieniądza narodowego (zgodnie z art. 227 ust. 1 Konstytucji RP) –prawo to przynależy wyłącznie NBP – lub wysokie opodatkowanie zysków realizowanych na takiej emisji;
- repolonizacja banków komercyjnych działających w Polsce;
- prowadzenie polityki walutowej – kontrola nad liczbą i jakością jednostek pieniężnych będących tytułem do prawa własności dóbr i usług wyprodukowanych w polskim obszarze płatniczym;
- kontrola walut wprowadzanych na obszar płatniczy RP – brak możliwości zamiany na polską walutę obcego pieniądza pochodzącego z nieograniczonego drukowania przez zagraniczne banki centralne oraz pieniądza nieopodatkowanego pochodzącego z rajów podatkowych;
- państwo zapewniające finansowe bezpieczeństwo narodowe własnego obszaru płatniczego, a przez to redukujące ryzyko finansowe i ekonomiczne własnych obywateli;
- prowadzenie polityki dochodowej: zdolność do wykorzystania obiegu pieniądza w celu sprawiedliwego obciążenia daninami publicznymi (redukcja skrajnych nierówności dochodowych).
11. Synteza
Złotówka powinna służyć narodowi polskiemu zgodnie z jego najlepiej pojętymi interesami.
Naród, który nie kontroluje swojej waluty nie jest narodem wolnym. Polska złotówka jest kluczowym dobrem publicznym i narodowym.
Kraj, który: (a) posiada gospodarkę z niezdolnymi do międzynarodowej konkurencji sektorami przemysłu (b) korzysta wyłącznie z pieniądza międzynarodowego, (c) nie posiada silnej alternatywnej waluty wewnętrznej, (d) nie prowadzi polityki pieniężnej waluta wewnętrzną zgodnej z interesem narodowym zostanie nieuchronnie zdominowany i zamieniony w dłużnika wskutek braku możliwości ochrony przed polityką beggar-thy-neighbour stosowanej przez silniejszych gospodarczo sąsiadów.
Seniorat w Polsce i dochody na emisji pieniądza są własnością suwerena – narodu polskiego. Jako polskie dobro publiczne złotówka powinna służyć przede wszystkim Polakom. Prawo do emisji złotówki przynależy wyłącznie NBP. Naród powinien wyegzekwować w tym względzie zapis zawarty w cytowanym wcześniej art. 227 ust. 1 Konstytucji RP, który nie powinien być martwym prawem. Prywatyzacja przywileju emisji pieniądza i przekazanie jej zagranicznym grupom finansowym to skuteczny demontaż władzy finansowej państwa polskiego.
Należy rozważyć także zakaz emitowania złotówki z niczego w ramach systemy rezerwy częściowej przez działające w Polsce zagraniczne banki komercyjne. Na podstawie przyjmowanych depozytów a vista prywatne banki komercyjne nie mogą być uprawnione do udzielania długoterminowych kredytów. Zamiast kreacji pieniądza banki prywatne powinny działać jako magazyny i pożyczać wyłącznie pieniądz istniejący (wcześniej wyemitowany przez NBP).
Aby uniknąć zagrożenia psucia pieniądza przez polityków – jego emisja powinna być oparta na parytecie gospodarczym opartym na systemie rachunkowości społecznej – pełnym ekonomicznym rachunku kosztów społecznych. Rachunek ten obecnie nie istnieje. Sektor prywatny z mechanizmem spółek kapitałowych i swoją tendencją do unikania opodatkowania nie sfinansuje dobrowolnie dóbr publicznych w każdej fazie cyklu koniunkturalnego – mało tego – dąży do jak największego przerzucenia na najsłabsze grupy społeczne wykreowanych przez siebie negatywnych efektów zewnętrznych.
Bezpośrednim uzasadnieniem dla emisji pieniądza suwerennego jest więc konieczność adekwatnego wynagrodzenia aktywów publicznych użytkowanych w procesach gospodarczych (polityka ludnościowa i rodzinna, polityka dochodowa, dorobek kulturowy i cywilizacyjny, edukacja, infrastruktura, służba zdrowia, wymiar sprawiedliwości) i konieczność skompensowania negatywnych efektów zewnętrznych charakterystycznych dla gospodarki rynkowej.
W świetle powyższego bezwzględnie konieczne jest odzyskanie kontroli przez naród polski nad NBP, Radą Polityki Pieniężnej, funkcjami i cechami polskiej waluty, kursem wymiany oraz sposobem funkcjonowania banków komercyjnych. Potrzebne jest także usunięcie art. 220 ust. 2 Konstytucji RP.
Na wzór węgierski do RPP należy ustawowo wprowadzić przedstawicieli rządu i przegłosować obniżenie stóp procentowych do poziomu sprzyjającemu likwidacji bezrobocia. Podstawowa stopa procentowa w NBP (3,75%) jest zbyt wysoka jak na warunki kryzysu i działa na niekorzyść realnego sektora gospodarki przyciągając do Polski kapitał spekulacyjny, który podwyższa kurs walutowy (po wstrzymaniu emisji pieniądza narodowego). Przykład szwajcarskiego banku centralnego unaocznił, że emisja pieniądza suwerennego jest możliwa.
Odpowiedzialne państwo polskie i NBP powinny zrównoważyć partykularne interesy beneficjentów sektora finansowego z interesem szerokich warstw społecznych – sferą realną gospodarki jako bazą do emisji pieniądza. Sejm RP powinien uchwalić ustawę zezwalającą na emisję samorządowego, lokalnego pieniądza nie oprocentowanego (bezodsetkowego) przeznaczonego na potrzeby wymiany wewnętrznej aktywizującej gospodarczo lokalne wspólnoty. Przykładem takiej inicjatywy jest obecnie miasto Bristol w Wielkiej Brytanii33. Pieniądz nie może być wyłącznie towarem o wartości zwiększającej się w czasie niezależnie od koniunktury gospodarczej. W tym kształcie dławi on społeczność i prowadzi do patologii. Celem głównym pieniądza narodowego i banku centralnego powinno być polska racja stanu i maksymalne wykorzystanie potencjału polskich sił wytwórczych. Pieniądz powinien być także głównym narzędziem zaniechanej przez państwo polityki dochodowej. Sytuacja, gdzie w jednym kraju istnieją dwie grupy społeczne: płacący podatki uczciwi obywatele oraz unikający podatków polscy kombinatorzy wyprowadzający dochody do rajów podatkowych i następnie sprowadzający je z powrotem do kraju jest nieakceptowana z punktu widzenia zasad sprawiedliwości społecznej określonych w Konstytucji RP.
Stanisław Jan Adamczyk Warszawa, 3 maja 2013 r.
12. Wybrane pozycje bibliograficzne na temat pieniądza dłużnego
Admati, Anat, Peter Demarzo, Martin Hellwig and Paul Pfleiderer: ‘Fallacies, Irrelevant Facts and Myths in the Discussion of Capital Regulation, Why Bank Equity is Not Expensive’, Max Planck Society, 2010.
Bagehot, Walter: ‘Lombard Street’, originally published in 1873.
Benes, Jaromir and Michael Kumhof: ‘The Chicago Plan, Revisited’, IMF Working Paper, WP/12/202, August 2012.
Bernanke, Ben: ‘Non-Monetary Effects of the Financial Crisis’, in Essays on the Great Depression, Princeton University Press, 2004.
Bernanke, Ben: Some Thoughts on Monetary Policy in Japan, Tokyo, May 2003
Bernanke, Ben: ‘Japanese Monetary Policy: A Case of Self-induced Paralysis’, in Japan’s Financial Crisis and its Parallels to US Experience, edited by R. Mikitani and A Posen, IIE, September 2000
Blanchard, Olivier and Daniel Leigh: ‘Growth Forecast Errors and Fiscal Multiplies, IMF Working Paper WP/13/1, January 2013.
Blanchard, Olivier, Giovanni Dell’Ariccia and Paolo Mauro: ‘Rethinking macroeconomic policy’, IMF Staff Position Note, February 2010.
Bootle, Roger and Julian Jessop: ‘Does inflation offer a way out of the debt crisis?, Capital Economics, June 2011.
Buiter, Willem: ‘Helicopter Money: Irredeemable Fiat Money and the Liquidity Trap’, 2004.
Buiter, Willem: ‘Looking into the Deep Pockets of the ECB’, Citi Economics, February 2012.
Buiter, Willem: ‘Debt of Nations – Mr. Micawber’s Vindication: Causes and Consequences of Excessive Debt’, Citi GPS: Global Perspectives and Solutions, November 2012.
Carney, Mark: ‘Guidance’, Remarks to the CFA Society of Toronto, December 2012.
Cecchetti, Stephen and Enisse Kharroubi: ‘Reassessing the Impact of Finance on Growth’, Working Paper, No 381, BIS, July 2012.
DeLong, Bradford and Lawrence Summers: ‘Fiscal Policy in a Depressed Economy’, Brookings Panel on Economic Activity, Spring 2012.
Einaudi, Luigi: ‘Debts’, in Luigi Einaudi, Selected Economic Essays, Palgrave Macmillan 2006. (First published as Debitiin La Reforma Sociale XLI, volume XLV No 1, January 1934)
Fisher, Irving: ‘100% Money and the Public Debt’, Economic Forum, Spring Number, 1936, p406-420.
Fisher, Irving: ‘The Debt-Deflation Theory of Great Depressions’, Econometrica, 1933, 1 (4) Pg 337-357.
Friedman, Benjamin: ‘Monetary Policy, Fiscal Policy and the Efficiency of our Financial System: Lessons from the Financial Crisis’, International Journal of Central Banking, Volume 8 No 51, January 2012.
Friedman, Milton: ‘A Monetary and Fiscal Foreword for Economic Stability’, American Economic Review, Vol. 38, June 1948.
Friedman, Milton: ‘The Optimum Quantity of Money’, 1969 (Transaction Publishers, 2006)
Friedman, Milton and Ana Schwartz: ‘A Monetary History of the United States 1867-1960’, Princeton University Press, 1971.
Gennaioli, Nicola; Anderi Shleifer and Robert Vishny: ‘Neglected Risks, Financial Innovation and Financial Fragility’, FEEM Working Paper No 111, September 2010.
Goethe, J. W. von: ‘Faust’ (Part II), Wordsworth Classics of World Literature, 2007, (first published in 1832).
Goodhart, Charles: Monetary Targetry: Possible Changes under Carney, Morgan Stanley Research, January 2013.
Goodhart, Charles: Globalisation and Financial Supervision: Where Next? Bank of
England /NBER Conference, London, September 201
Gurley, John and Edward Shaw: ‘Money in a Theory of Finance’, Brookings Institution 1960.
IMF: Fiscal Monitor, Taking Stock: A progress report o fiscal adjustment, October 2012.
James, Harold: ‘Germany should re-read Goethe’s Faust Part II’, Financial News, October 2012.
James, Harold: ‘The German Slump’, Oxford University Press, 1936
Joyce, Michael, Matthew Tong and Robert Woods: ‘The United Kingdom’s Quantitative Easing Policy: Design, Operation and Impact’, Bank of England Quarterly Bulletin, Q3 2011.
Keynes, John Maynard: ‘The General Theory of Employment, Interest and Money’,
MacMillan Cambridge University Press, 1936
King, Mervyn: – Speech to the South Wales Chamber of Commerce, Cardiff, 23rd October 2013
King, Mervyn: ‘Twenty Years of Inflation Targeting’, The Stamp Memorial Lecture,
London School of Economics, October 2012.
Koo, Richard: ‘The Holy Grail of Micro-economics, Lesson from Japan’s Great Recession’, Wiley, 2009.
Kotlikoff, Laurence: ‘Jimmy Stewart is Dead: Ending the World’s Ongoing Financial Plague with Limited Purpose Banking’, Wiley 2010.
McCulley, Paul and Zoltan Pozsar: ‘Helicopter Money: Or How I Stopped Worrying and Love Fiscal-Monetary Cooperation’, McCulley and Pozsar, 2012.
McCulley, Paul: ‘Some Unpleasant Keynesian-Minsky Logic, Global Central Bank Focus, June 2010.
Miles, David, Jing Yang and Gilberto Marcheggiano: ‘Optimal Bank Capital’, Bank of England, External MPC Unit, Discussion Paper No 31, January 2011.
Minsky, Hyman: ‘Stabilising an Unstable Economy’, Yale University Press, 1986.
Moe, Thorvald: ‘Marriner S. Eccles and the 1951 Treasury Federal Reserve Accord’, Norges Bank, August 2012.
Reinhart, Carmen & Kenneth Rogoff: ‘Shifting Mandates: The Federal Reserve’s First Centennial’ , forthcoming in America Economic Review, May 2013.
Sargent, Thomas and Neil Wallace: Some Unpleasant Monetarist Arithmetic, Federal Reserve Bank of Minneapolis, Quarterly Review, Fall 1981.
Schularick, Moritz and Alan Taylor: ‘Credit booms gone bust: Monetary policy, leverage cycles and financial crises 1870-2008’, NBER Working Paper No15512, November 2009.
Simons, Henry: ‘Rules Versus Authorities in Monetary Policy’, The Journal of Political Economy, Vol 44, No1, p1-30, February 1936.
Stein, Jeremy:‘Monetary Policy as Financial Stability Regulation’, Quarterly Journal of Economics, (2012) 127, p57-95.
Taylor, Alan: ‘The Great Leveraging’, NBER Working Paper 18290, August 2012.
Turner, Adair: ‘Credit Creation and Social Optimality’, Southampton University, 29 September 2011.
Turner, Adair: ‘Debt and Deleveraging: Long Term and Short Term Challenges’, Presidential Lecture, Centre for Financial Studies, Frankfurt, 21 November 2011.
Turner, Adair: ‘Securitisation, Shadow Banking and the Value of the Financial Innovation’, Rostov Lecture, School of Advanced International Studies, Washington, 19 April 2012.
Turner, Adair: ‘What Do Banks Do? Why Do Credit Booms and Busts Occur? What Can Public Policy Do About It?’ The Future of Finance: The LSE Report, Chapter 1, LSE, London, March 2011.
Turner, Adair: ‘Monetary and Financial Stability: lessons from the crisis and from some old economic texts’, speech at South Africa Reserve Bank Conference, November, 2012.
Ugolini, Stefano: ‘What do we really know about the long-term evolution of central banking? Norges Bank’s Centenary Project, Working Paper 12, 2011.
Weidman, Jens: ‘Money Creation and Responsibility’, Speech at the 18th colloquium of the Institute for Bank-Historical Research (IBF), Frankfurt, September 2012.
Werner, Richard:‘New Paradigm in Macro-economics: Solving the riddle of Japanese
Macro-economic Performance’, Palgrave Macmillan, 2005.
Whalen, Charles: ‘The Minsky-Simons Connection, A Neglected Thread in the History of
Economic Thought’, Journal of Economic Issues, Vol XXII, No 2, June 1988.
White, William: ‘Ultra Easy Monetary Policy and the Law of Unintended Consequences’ Federal Reserve Bank of Dallas, Globalization and Monetary Policy Institute, Working Paper Nol. 126., August 2012
Woodford, Michael: ‘Methods of Policy Accommodation at the Interest-Rate Lower Bound’, Paper delivered at Jackson Hole Symposium, August 2012
Woodford, Michael: ‘Interest and Prices: Foundations of a Theory of Monetary Policy’, Princeton, 2003.
1 Sekurytyzacja to proces tworzenia i wprowadzania do obrotu nowych aktywów finansowych na bazie przyszłych obarczonych ryzykiem płatności wynikających z umów bazowych. Idea sekurytyzacji zbankrutowała podczas kryzysu sub-prime rozpoczętego w 2008 r. w USA ze względu na efekt niekontrolowanego przerzucania ryzyka na nieświadome podmioty trzecie. Emitent aktywów kreowanych przez sekurytyzację naliczał sobie nienależne prowizje. Proces tworzenia pieniądza dłużnego można porównać z praktyką originate-to-distribute. Prywatny bank kreuje i wprowadza do obrotu papierowy pieniądz dłużny – z reguły transfer otrzymuje producent kredytowanych dóbr (bank dokonuje monetyzacji dóbr). Producent sprzedaje produkt i wykazuje zysk. Konsument staje się dłużnikiem banku. Jeśli dług nie zostanie spłacony to bank tworzy rezerwy, które pomniejszają jego zysk netto. Jeśli skala złych długów w aktywach banków jest większa niż ich kapitały własne to zachodzi proces przerzucania ryzyka – ratowania upadających prywatnych banków pieniędzmi podatników.
2 Więcej o pieniądzu dłużnym i neoliberalnym systemie finansowym czytelnik znajdzie w innej publikacji autora zatytułowanej Konsekwencje społeczne neoliberalnego modelu sektora finansowego. Wybrane aspekty opublikowanej w 57 numerze kwartalnika Pieniądze i więź, str. 29
3 Tymoczko D., Działania banków centralnych w czasie kryzysu, 111 Seminarium BRE-CASE, Warszawa, 25 listopada 2010 r. , str. 24
4 Rybiński K., Stracona dekada. Konsekwencje modelu rozwoju opartego na nadmiernym długu, strona internetowa: http://www.rybinski.eu, data dostępu 3 maja 2013 r.
5 Pozytywnym przykładem regulatora jest polska Komisja Nadzoru Finansowego, która wprowadzając na czas ograniczenia w przyznawaniu kredytów hipotecznych ochroniła konsumentów i sektor bankowy przed stratami wynikającymi ze złych długów.
6 W bankowości islamskiej bankowy pieniądz dłużny jest uważany za patologiczny środek płatniczy. Zgodnie z prawem islamskim (szariat) kreacja długu kredytowego przez prywatne banki oraz lichwa (riba) są surowo zabronione. W bankowości islamskiej środki pieniężne mogą służyć wyłącznie społeczeństwu a nie prywatnym bankom. W ramach tej bankowości środki finansowe mogą być na zlecenie deponenta inwestowane przez bank bezpośrednio w gospodarkę. Ryzyko finansowe i gospodarcze jest solidarnie ponoszone przez wierzyciela i dłużnika. Nie istnieje tu możliwość całkowitego transferu ryzyka na kredytobiorcę lub wykorzystywania przymusowej sytuacji finansowej dłużnika w celu jego wyzysku. Po kryzysie sub-prime wygenerowanym przez USA coraz więcej krajów decyduje się wprowadzić u siebie zasady bankowości islamskiej, której celem jest rozwój gospodarki realnej a nie sektora finansowego. W bankowości islamskiej zysk pochodzi z rzeczywistych procesów gospodarczych, a nie z naliczania wirtualnych odsetek od pożyczonego kapitału bez względu na rzeczywiste efekty przedsięwzięcia. Zgodnie z danymi UKIFS (Brytyjski Sekretariat ds. Finansów Islamskich) bankowość islamska upowszechniła się także w USA i Europie.
7 Dobrą ilustracją tej wielkości jest porównanie kosztów druku banknotu o nominale 100 zł, który wynosi mniej niż 50 gr. (przyp. Autora)
8 Schularick M., Taylor A. M., Credit Booms Gone Bust: Monetary Policy, Leverage Cycles and Financial Crises, 1870-2008, Working Paper 15512, strona internetowa:http://www.nber.org/papers/w15512, data dostępu 13 marca 2013 r.
9 Konstytucja R. P. Art. 227 ust. 1: Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza. Odpowiedzialność za wartość polskiego pieniądza nie jest wskazaniem do braku emisji – jak błędnie interpretują ten zapis zwolennicy oprocentowanych długów – ale wskazaniem do emisji pieniądza poprzez powiązanie go z realiami i potrzebami gospodarczymi. Patrz: parytet gospodarczy pieniądza wprowadzony w Polsce, w 1926 roku, przez ministra skarbu Jerzego Zdziechowskiego. Por.: Jacek A. Rossakiewicz, Zasady monetyzacji społecznej gospodarki rynkowej. Pieniądz oparty na parytecie gospodarczym, http://demokracja-finansowa.org.pl/df16.html data dostępu 28 czerwca 2012 r.
10 Przykładem takiej sytuacji jest ostrzeżenie z dnia 12 kwietnia 2013 r. skierowane do Polski przez agencję ratingową Moody’s Investor Services. Instytucja ta zagroziła, że jeśli Rząd RP podejmie działania skierowane przeciwko interesom OFE to obniży rating inwestycyjny Polski. Obniżenie ratingu oznaczałoby dla Polski zwiększone koszty odsetkowe od wyemitowanych obligacji.
11 W Polsce wybitnym przedstawicielem nurtu ekonomii obywatelskiej jest Jacek A. Rossakiewicz. Publikacje tego autora są dostępne na stronie Demokracja finansowa:http://demokracja-finansowa.org.pl, data dostępu 15 kwietnia 2013 r.
12 Turner A., Debt, Speech by Adair Turner, Financial Services Authority Executive Chairman at the Cass Business School dated the 6 February 2013: Money and Mephistopheles: How do we get out of this mess?, strona internetowa: http://www.fsa.gov.uk/library/communication/speeches/2013/0206-at, data dostępu 15 marca 2013 r.
13 Benes J. Kumhof M., The Chicago Plan Revisited, International Monetary Fund, strona internetowa: http://www.imf.org/external/pubs/cat/longres.aspx?sk=26178.0, data dostępu 20 sierpnia 2012 r.
14 Słojewska A., Unia zniewolenia podatkowego, Rzeczpospolita nr 101 z dnia 30 kwietnia 2013 r., str. B2 cytujący raport Fundacji New Direction wraz z Institut Economique Molinari
15 Faktycznie odsetki ludności są opodatkowane dwa razy: pierwszy podatek to podatek inflacyjny, a drugi podatek to 19% podatek Belki.
16 Definicja tej polityki jest trafnie zobrazowana w Wikipedii: http://en.wikipedia.org/wiki/Beggar_thy_neighbour
17 James Maynard Keynes twierdził, że największym problemem w handlu międzynarodowym są państwa, które w walce o rynki zbytu permanentnie wykorzystują popyt istniejący u sąsiadów wykazując z nimi trwałą nadwyżkę handlową. Szerzej tezy J.M. Keynesa na ten temat są opisane na str. 103 książki Paula Davidsona: Rozwiązanie Keynesa. Droga do globalnej koniunktury gospodarczej, PTE, Warszawa 2012 r. Tezy postawione przez J.M. Keynesa potwierdziła rzeczywistość: polityka gospodarcza Chin, która przyczyniła się do destabilizacji systemu finansowego w USA w 2008 r. oraz polityka Niemiec, która przyczyniła się do obecnego kryzysu zadłużenia krajów południa Europy.
18 The Economist, The Euro area economy. Beggar-thy-neighbour, strona internetowa: http://www.economist.com/node/8601486?story_id=8601486 data dostępu: 3 maja 2013 r.
19 Korzyści dla gospodarki niemieckiej wynikające z istnienia strefy EURO opisuje raport Fundacji Bertelsmanna. Szacunki w nim zawarte wskazują, że wyjście Niemiec ze strefy EURO spowodowałoby w tym kraju negatywny scenariusz gospodarczy (wzrost bezrobocia i znaczący spadek ich PKB wskutek spadku importu wywołanego aprecjacją marki). Dokładne dane znajdują się w raporcie znajdującym się na stronie: http://www.bertelsmann-stiftung.de/cps/rde/xbcr/SID-01148987-F95FB56C/bst_engl/xcms_bst_dms_37730_37731_2.pdf, dostęp: 3 maja 2013 r.
20 Jacek A. Rossakiewicz, Plan dla Polski, Plan dla Europy. Demokracja Finansowa. Ekonomia Obywatelska. http://demokracja-finansowa.org.pl/df18_Plan_dla_Polski.html, data dostępu 15 lutego 2013 r.
21 Na podkreślenie zasługuje okoliczność, że w okresie ostatnich kilku lat Europa i USA prowadzą nieco odmienne metody wychodzenia z kryzysu. W Europie EBC skupuje aktywa na rynku finansowym ale stosuje również metodę cięcia wydatków publicznych i oszczędności w krajach południa Europy. W USA stosuje się wyłącznie metodę stymulacji gospodarki nowymi zastrzykami pieniądza. Luźna polityka pieniężna zastosowana przez FED doprowadziła już do lekkiej poprawy sytuacji gospodarczej w USA.
22 Niemcy są największym udziałowcem Europejskiego Mechanizmu Stabilności (ESM). Działania ESM można porównać do działań Międzynarodowego Funduszu Walutowego . W opiewającym na 700 mld EURO funduszu ratunkowym Niemcy gwarantują 27% jego kapitału, stąd też zdanie Kanclerz Angeli Merkel decyduje o warunkach skorzystania z pomocy finansowej ESM przez kraje strefy EURO borykające się z problemem nadmiernego zadłużenia. Interesy niemieckie widać ewidentnie w sposobie ratowania bankrutującego Cypru, gdzie narzucono temu krajowi ultimatum –dostaniecie pomoc z UE pod warunkiem opodatkowania depozytów bogatych Rosjan traktujących Cypr jako raj podatkowy.
23 W trakcie dyskusji o oszczędnościach przedstawiciele UE zaproponowali, aby Grecja przekazała część suwerenności w kwestiach podatków i wydatków tzw. komisarzowi budżetowemu strefy euro. Zgodnie z tą propozycją komisarz budżetowy, wybrany przez ministrów finansów państw strefy euro, miałby prawo weta w zakresie planowania i realizacji przez grecki rząd budżetu, jeśli nie byłoby to zgodne z celami ustalonymi z zagranicznymi wierzycielami. Komisarz nadzorowałby wszystkie duże wydatki greckiego budżetu.
24Soros G., How to Save the European Union, strona internetowa dziennika The Guardian: http://m.guardian.co.uk/business/2013/apr/09/eurozone-crisis-germany-eurobonds, dostęp: 12 kwietnia 2013.
25 Polski nadzór bankowy (Komisja Nadzoru Finansowego) w przeciwieństwie do nadzoru europejskiego EBC – okazał swoją wyjątkową skuteczność w okresie trwania bańki spekulacyjnej na rynku nieruchomości w Polsce (lata 2007-2008) wprowadzając na czas regulacje zabezpieczające polski sektor bankowy przed pojawieniem się w przyszłości złych długów.
26 Wartość polskiego długu publicznego jest nieporównywalna z długiem publicznym innych krajów UE ze względu na fakt, że ujawnia on zobowiązania emerytalne (dług wobec OFE). W metodyce EUROSTAT dług emerytalny nie jest uwzględniany w obliczeniach. Gdyby odjęto wartość polskiego długu emerytalnego z wartości długu publicznego okazałoby się, że Polska nie przekracza średniego zadłużenia krajów UE.
27 Dlatego całkowitą słuszność ma Wacław Klaus, prezydent Czech, który stwierdził, że unia fiskalna oznacza radykalną likwidację suwerenności europejskich państw i właśnie dlatego nie możemy jej zaakceptować.
28 Shaxson N., Christensen J., Mathiason N., Inequality: You Don’t Know the Half of It, Tax Justice Network, strona internetowa:http://www.taxjustice.net/cms/upload/pdf/Inequality_120722_You_dont_know_the_half_of_it.pdf, data dostępu 15 marca 2013 r.
29 Interational Consortium of Investigative Journalists : http://www.icij.org/offshore/secret-files-expose-offshores-global-impact, data dostępu 15 maja 2013 r.
30 Celem FED jest nie tylko utrzymanie stabilności cen ale także zmniejszenie bezrobocia.
31 Jan Vincent-Rostowski, Fundament OFE pękł, Rzeczpospolita nr 100 z dnia 29 kwietnia 2013 r., str. A10.
32 Zyski netto spółek sektora bankowego powinny być w Polsce tak samo regulowane jak zyski netto spółek sektora energetycznego. Obydwa rynki wykazująs podobne monopolistyczne cechy i stąd konsument pieniądza powinien być tak samo chroniony przed chciwością prywatnego dostawcy pieniądza jak konsument energii elektrycznej
33 Informację o tej lokalnej walucie można odszukać na stronie internetowej: http://bristolpound.org/, data dostępu 14 kwietnia 2013 r.
Stanisław Jan Adamczyk
Doktorant
Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie
Szkoła Główna Handlowa
Numer indeksu 1175/d
- SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ SEKTORA BANKOWEGO Z PERSPEKTYWY KREDYTÓW W CHF (część 3)
- SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ SEKTORA BANKOWEGO Z PERSPEKTYWY KREDYTÓW W CHF (część 2)
- SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ SEKTORA BANKOWEGO Z PERSPEKTYWY KREDYTÓW W CHF (część 1)
- SUWERENNOŚĆ FINANSOWA (2)
- SUWERENNOŚĆ FINANSOWA (1)
Wypowiedz się
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.