Doświadczenia organizacji bezpieczeństwa narodowego Polski od X do XX wieku. Wnioski dla Polski w XXI wieku

 

Józef Marczak

Ryszard Jakubczak

Aleksandra Skrabacz

Krzysztof Gąsiorek

Krzysztof Przeworski

 

Część I

1. Analiza strategiczna doświadczeń organizacji bezpieczeństwa narodowego Polski od X do XX wieku

Wyjściowym i koniecznym krokiem przystąpienia do analizy strategicznej doświadczeń organizacji bezpieczeństwa narodowego Polski od X do XX wieku jest określenie samego pojęcia bezpie­czeństwa narodowego. Współcześnie bezpieczeństwo pojmuje się szeroko nie tylko w zakresie zapewnienia przetrwania, czyli ochrony i obrony, ale również w aspekcie tworzenia warunków do rozwoju ekonomicz­nego, kulturowego itp.10

Stąd też przez bezpieczeństwo narodowe rozumie się jako „na­czelną, egzystencjonalną potrzebę i wartość narodową oraz prio­rytetowy cel działalności organizacji państwowej dla zapewnie­nia przetrwania oraz tworzenia sprzyjających warunków rozwoju obecnego i przyszłych pokoleń Polaków we wspólnocie narodowej i europejskiej”11.

Tak więc bezpieczeństwo narodowe – nie jest stanem (Heraklit: panta rhei – wszystko płynie, zmienia się), ale naczelną wartością i potrzebą, do której stale się dąży. Przesłanie Jana Pawła II do Polaków: „wolności się nie posiada… wolność się stale zdobywa… łatwiej jest wolność zdobyć niż utrzy­mać… przyszłość od Was zależy… musicie mieć siłę!” – oddaje istotę ciągłości „stałego zdobywania” bezpieczeństwa narodowego często utożsamianego współcześnie z wolnością.

10 Por. J. Stańczyk, Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, PAN, Warszawa 1996.

11 Podstawy bezpieczeństwa narodowego Polski w erze globalizacji, oprac. zbio­rowe, Wyd. AON, Warszawa 2008, s. 5.13

Podstawą tworzenia lub, posługując się słowami Jana Pawła II, „stałego zdobywania” bezpieczeństwa narodowego jest powszechna ochrona i obrona narodowa rozumiana jako „naczelna misja i obo­wiązek12 kolejnych pokoleń Polaków, a zarazem zasadnicza część organizacji państwa, obejmująca przygotowanie społeczeństwa, za­sobów i terytorium do zapobiegania, ochrony i odstraszania oraz obrony przed zagrożeniami militarnymi i niemilitarnymi, we­wnętrznymi i zewnętrznymi”13.

Powszechna ochrona i obrona narodowa, zapewniając przetrwa­nie tworzy warunki niezbędne do rozwoju: kulturalnego, gospo­darczego, demograficznego itd. Innymi słowy powszechna ochrona i obrona narodowa jest warunkiem koniecznym do realizacji drugiej misji tworzenia bezpieczeństwa narodowego, jaką jest budowa po­tęgi (siły) narodowej: duchowej i moralnej, gospodarczej, kultural­nej, demograficznej, obronnej itd.

Po przedstawieniu współczesnego pojęcia bezpieczeństwa na­rodowego i ściśle z nim związanych pojęć ochrony i obrony naro­dowej oraz siły zbrojnej narodowej warto określić kryteria jakimi można ocenić organizację bezpieczeństwa narodowego.

Całość przygotowań i działań ochrony i obrony narodowej dzieli się, jak to ujął gen. W. Sikorski, na cywilną i wojskową organizację obrony narodowej14. Wojskowa organizacja obrony narodowej, nazywana również (krócej) siłą zbrojną narodową (art. 11. Konstytucji z 3 maja 1791 r.), jest fundamentalną15 częścią organizacji państwa, której morale, siła bojowa oraz sprawność decydują o trwałości, stabilności i sile pań­stwa oraz zapewnieniu bezpieczeństwa narodowego i pozycji w śro­dowisku międzynarodowym w celu tworzenia korzystnych warun­ków życia i rozwoju kolejnych pokoleń Polaków.

Godne przytoczenia są w tym względzie spostrzeżenia Jana Nowaka-Jeziorańskiego, który w swojej ostatniej książce – przesła­niu do Polaków pt. Polska z bliska poświęcił odrębny fragment za­tytułowany „Kryteria bezpieczeństwa”. W jego ocenie „powszech­nie przyjętym kryterium bezpieczeństwa jest własny potencjał obronny połączony z układami sojuszniczymi, zapewniającymi skutecznie odstraszanie potencjonalnego napastnika (…) Drugim elementem bezpieczeństwa jest pokój wewnętrzny zapewniający obronę konstytucyjnego porządku prawnego przed próbami oba­lenia go siłą, a więc przed zamachem stanu, wybuchami konflik­tu społecznego albo atakami terrorystycznymi. Utrzymanie we­wnętrznej stabilności jest podstawowych zadaniem państwa”16.

Wracając do czołowego klasyka sprawnego rządzenia Niccolo Machiavellego, warto przytoczyć jego postulat (najwyższy cel poli­tyczny) jakim jest „samoutrzymanie państwa za pomocą wszelkich środków i za wszelką cenę”17 oraz postulat posiadania trzech „do­brych instytucji”, którymi są: religia, własne siły zbrojne i ustawy”18. Najbardziej radykalne określenie kryterium bezpieczeństwa na­rodowego sformułował prof. Oswald Balzer (1858–1933): „ma pra­wo do życia tylko to, co zdoła się obronić”19.

Podsumowując, za kryterium oceny organizacji bezpieczeń­stwa narodowego i kryterium jego tworzenia powinno służyć silne i sprawne państwo, jako najwyższa forma organizacji narodu, kon­densująca jego energię i zasoby dla zapewnienia przetrwania i two­rzenia warunków rozwoju. Za silne i sprawne państwo rozumie się państwo, którego przy­wództwo, religia, własne wojsko i system prawny, dyplomacja oraz gospodarka, a także potencjał ludnościowy są skuteczne w ochronie i odpieraniu pokojowego i zbrojnego naporu sąsiadów („miarą czy­jejś siły jest siła jego wrogów”)20 oraz potrafiące współpracować z in­nymi państwami w tworzeniu bezpieczeństwa międzynarodowego.

12 Art. 85 Konstytucji III RP (1997): „Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny”.

13 Podstawy bezpieczeństwa narodowego…, s. 164.

14 W. Sikorski, Przyszła wojna, Warszawa 1984, s. 89.

15 Por. N. Machiavelli: „fundamentem każdego państwa jest dobra armia, i że tam, gdzie jej brak, trudno o dobre prawa i w ogóle o powstanie czegoś dobrego”, A. Riklin, Niccolo Machiavellego nauka o rządzeniu, Poznań 2000, s. 73.14

16 J. Nowak-Jeziorański, Polska z…, s. 127.

17 A. Riklin, wyd. cyt., s. 31.

18 Tamże, s. 72.15

19 A. Bocheński, wyd. cyt., s. 59.

20 Por. R. Dmowski: „Między Niemcami a Rosją nie ma miejsca na małe i słabe państwo”.16

1.1. Źródła sukcesów, środki stworzenia oraz obrony narodu i państwa polskiego, a także zbudowania potęgi i bezpieczeństwa Polski klasycznej od X do XVII wieku

Nasi praprzodkowie – liczne plemiona słowiańskie, które od VII wieku rozpoczęły napływ i opanowały obszary dorzecza Bugu, Wisły i Odry, potrafiły zapewnić sobie bezpieczeństwo na tak new­ralgicznym bo „przechodnim” obszarze Europy. Nie tylko przetrwały (w odróżnieniu od Słowian Połabskich, Prusów i Jadźwingów) sku­tecznie broniąc się przed najazdami sąsiadów, ale również potrafiły zbudować wielki naród i wielkie państwo polskie, które między XIV a XVII wiekiem osiągnęło pozycję europejskiego mocarstwa.

Do najważniejszych źródeł tego sukcesu i środków zapewnienia bezpieczeństwa narodowego można zaliczyć:

a) zdolności narodowotwórcze i państwowotwórcze plemiona Polan i dynastii Piastów połączone z ich wojowniczością oraz wyso­kim poziomem sztuki wojennej;

b) skuteczną dla obrony Polski strategię wojskową opartą na: po­wszechnym obowiązku obrony (pospolitym ruszeniu), realizowanym w dwóch komponentach: ówczesnych wojskach operacyjnych – dru­żynie królewskiej, a następnie chorągwiach ziemskich i królewskich; oraz ówczesnej obronie terytorialnej: obronie ziemi (miejscowej), obejmującej obronę grodów warownych, miast i wsi; umocnieniu te­rytorium systemów grodów warownych, umocnieniu miast o linię wałów obronnych; sprawnej taktyce ówczesnych działań nieregular­nych (wojna – szarpana, podjazdowa, urywcza);

c) przyjęcie chrześcijaństwa było największym i najważniejszym działaniem narodowo i państwowotwórczym pierwszych Piastów o fundamentalnym znaczeniu dla tworzenia bezpieczeństwa Pol­ski ponieważ:

• wyprowadziło tworzący się naród polski z barbarzyństwa i wprowadziło do przodującej i największej cywilizacji łacińskiej (za­chodniej), której chrześcijaństwo jest fundamentem;

• uchroniło tworzące się państwo polskie przed chrystianiza­cją i kolonizacją ze strony Niemiec, co groziło narzuceniem języ­ka niemieckiego, niemieckiej administracji kościelnej i obcej władzy (patrz: los Słowian połabskich i Prusów);

państwo polskie znalazło silne oparcie w papiestwie (Watykanie);17

• system organizacji Kościoła katolickiego (parafie, diecezje, za­kony, administracja kościelna, szkoły i uczelnie kościelne, itd.) stał się najbardziej trwałą częścią organizacji i tożsamości narodu, peł­niąc funkcję niezachwialnej ostoi polskości w tragicznych okresach historii (rozbicia dzielnicowego, rozbiorów, okupacji, dominacji so­wieckiej po II wojnie światowej);

d) silne, sprawne i stabilne przywództwo21 narodowe, które sta­nowiła dynastia Piastów, ze szczególnym wyróżnieniem takich władców jak: Mieszko I, Bolesław Chrobry, Bolesław Śmiały, Prze­mysł II, Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki22. Oprócz królów przywództwo narodowe tworzyła wykształcona szlachta i magna­teria oraz kadra dowódcza na czele z hetmanią. Warto podkreślić, że wszyscy wielcy królowie – to zarazem utalentowani wodzowie. Oprócz wymienionych Piastów można do nich zaliczyć Władysława Jagiełłę, Stefana Batorego, Władysława IV i Jana Sobieskiego;

e) rozwój szkolnictwa, nauki, prawodawstwa oraz kultury narodo­wej (szczególnie literatury polskiej i historiografii) był początkowo owocem wejścia w krąg cywilizacji łacińskiej i szerokiego korzysta­nia z dziedzictwa Grecji i Rzymu a następnie utworzenia własnych narodowych
instytucji na czele z Uniwersytetem Jagiellońskim;

f) rozwój gospodarczy wyrażający się w zakładaniu nowych wsi i miast, eksporcie produktów rolniczych i leśnych na zachód, ściąga­niu do Polski rzemieślników i artystów oraz kupców;

21 „Mieć przez długi okres pierwszorzędnego przywódcą jest jednym z największych rodzajów szczęścia”, A. Jay, Machiavelli i zarządzanie, Warszawa 1996, s. 142.

22 W ocenie P. Jasienicy, Kazimierz Wielki to „monarcha cieszący się sławą męża usposobionego wybitnie pokoju, miał niemały talent wojskowy, a w dziedzinie organizacji siły zbrojnej – prawdziwy geniusz”, P. Jasienica, Myśli o dawnej Polsce, Warszawa 1990, s. 171.18

g) sprawną dyplomację opartą o wykształcone za granicą ka­dry dyplomatów oraz tworzenie koneksji małżeńskich i rodzinnych z obcymi dworami królewskimi (cesarskimi) i możnowładcami;

h) umiejętnie zawierane i wykorzystywane sojusze, głównie z Litwą, które pozwoliły obronić się, a następnie zwasalizować państwo krzyżackie – stanowiące od XIII do XV wieku największe zagrożenie bezpieczeństwa narodowego.

Przyczyny upadku i rozbiorów I Rzeczypospolitej

W XV i XVI wieku Rzeczypospolita Obojga Narodów dzięki wszechstronnemu rozwojowi gospodarczemu i kulturalnemu oraz sile wojskowej, która pozwoliła ostatecznie pokonać największe za­grożenie bezpieczeństwa narodowego – państwo krzyżackie oraz skutecznie powstrzymać ekspansję państwa moskiewskiego – bu­dząc podziw i szacunek, a także respekt całej Europy23.

Jednak już w XVI wieku w „złotym wieku Rzeczypospolitej” wy­stąpiły wyraźnie objawy kryzysu państwa, które stopniowo pogłę­biały się w XVII wieku by w XVIII wieku osiągnąć stan zupełnej anarchii upadku organizacji państwa gospodarki, moralność i siły obronnej czego finałem były nieuchronne rozbiory i zniewolenie na­rodu polskiego.

23 Por. Erazm z Rotterdamu (1467–1536) w liście do Decjusza, doradcy króla polskiego: „składam powinszowania narodowi, który – chociaż niegdyś uważany był za barbarzyński – teraz tak pięknie rozwija się w dziedzinie nauki, praw, obyczajów, religii i we wszystkim co przeciwne jest wszelkiemu nieokrzesaniu, że współzawodnicząc może z najbardziej kulturalnymi narodami świata”, R. Palacz, Klasycy filozofii, Warszawa 1987, s. 102.19

Przyczyny upadku I Rzeczypospolitej zostały trafnie zdiagno­zowane już w XVI wieku czego przykładem są kazania sejmowe królewskiego kaznodziei Piotra Skargi (1536–1612).24 Również w XVI wieku szukano i wskazywano drogi ratowania Rzeczypo­spolitej, czego przykładem jest znakomite dzieło – polskiego Ma­chiavellego Andrzeja Frycza-Modrzewskiego25.

Trwający ponad dwa wieki rozkład i upadek takiego wielkiego państwa był przedmiotem licznych analiz i ocen, które weszły do klasyki nauk o państwie i strategii. Przykładem jest ocena C. v. Clau­sewitza zawarta w największym dziele klasyki strategii O wojnie, w której określił Polskę XVIII wieku mianem „bezbronnego stepu… drogi publicznej dla obcych wojsk” obwiniając równocześnie przy­wódców Polski „ich nikczemne obyczaje państwowe i niezmierzona lekkomyślność szły ręka z rękę i w ten sposób pędzili w przepaść”26.

Wychodząc z kryteriów bezpieczeństwa narodowego, do głów­nych przyczyn jego utraty a w konsekwencji upadku i rozbioru I Rzeczypospolitej, można zaliczyć:

a) stopniowe osłabianie przywództwa państwowego w wyniku elekcji (wyboru) królów przez szlachtę i magnaterię, w czasie której kandydaci na władców deklarowali nadanie przywilejów osłabiają­cych władzę królewską i skarbiec państwa. W końcu doszło do tego, że zdemoralizowani wyborcy (szlachta i magnateria) byli przykupy­wani przez obce mocarstwa i głosowali na wskazywanych przez nich kandydatów (np. August II i August III) dodatkowo byli „motywo­wani” obecnością obcych wojsk podczas elekcji;

24 P. Skarga, Kazania sejmowe, Warszawa 1995.

25 A. Frycz-Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej, księga I „O obyczajach”, Kielce 1997.

26 C. v. Clausewitz, wyd. cyt., s. 449–450.20

b) utratę przez szlachtę i magnaterię świadomości narodowej i państwowej, zwanej „odwróceniem się od państwa”, a także podsta­wowej cechy szlacheckiej – rycerskości (bojowości), czego wyrazem był upadek powszechnej organizacji wojskowej (pospolitego rusze­nia) zastąpiony zawołaniem „królu najmij sobie wojsko”;

c) upadek organizacji i siły wojskowej Polski wyrażający się: w załamaniu powszechnego obowiązku obrony szlachty, chłopstwa i mieszczan zastąpionego wojskiem najemnym, na które z kolei nie było pieniędzy (pusty skarb); i braku modernizacji bądź budowy no­wych umocnień (miast, zamków, twierdz); braku szkół wojskowych oraz wytwórni uzbrojenia. Upadek siły wojskowej już od XVI wie­ku skutkował nieustannymi najazdami Szwedów, Rosjan, Tatarów i Turków, Wołochów, rebeliami kozackimi, które doprowadziły do ru­iny gospodarkę, miasta, wsie. Od początku XVIII wieku, po prawie całkowitym zniszczeniu przez Augusta II, Augusta III i Piotra I27 wojsk koronnych i litewskich, Rzeczpospolita stała się owym „bez­bronnym stepem… drogą publiczną dla obcych wojsk” (C. v. Clause­witz) – saskich, szwedzkich, rosyjskich, pruskich i austriackich (zał. 2);

d) anarchizację państwa wyrażająca się w bezsilności władzy pań­stwowej, załamaniu prawa, braku służby dyplomatycznej, braku woj­ska, pustym skarbie, demoralizacji szlachty i magnaterii, panoszeniu się obcych ambasadorów i obcych wojsk;

e) załamanie gospodarki, handlu, upadek miast i wsi.

27 Według oceny Stanisława Augusta: „Piotr I potrafił w roku 1717 zredukować stopę liczebną naszego wojska do cyfry 18 000, co w proporcji do obszaru kraju jest niczym”, A. Bocheński, wyd. cyt., s. 138.

Rola powstań narodowych w bezpieczeństwie narodowym Polski – źródła ich sukcesów i przyczyny klęsk wojskowych

Powstanie narodowe (ludowe) to odrębny potężny środek obrony bądź wyzwolenia narodów, a według C. v. Clausewitza „każdy naród, który posługuje się nim rozsądnie, uzyskać może stosunkową prze­wagę nad tymi, którzy nim gardzą”28. Stąd też „żadne państwo nie powinno sądzić, że los jego, a mianowicie cały jego byt zawisł od jed­nej bitwy, chociażby najbardziej rozstrzygającej (…) niezależnie od tego, jak bardzo małe i słabe jest dane państwo w stosunku do swego wroga, nie powinno ono skąpić tego ostatniego wysiłku, pod grozą stwierdzenia, że nie ma już w nim duszy”29.

To wprowadzenie C. v. Clausewitza, określające wielką rolę po­wstania narodowego w obronie narodu, jest konieczne do ostatecz­nego przełamania w świadomości społeczeństwa polskiego nega­tywnej opinii o powstaniach narodowych – wykreowanej przez zaborców oraz „pożytecznych idiotów”. Tak więc powstanie naro­dowe to nie polska „specjalność”, ale środek powszechnie stosowa­ny obrony przez większość państw i narodów na czele z… narodem amerykańskim, rosyjskim, chińskim.

Polskie powstania narodowe były najbardziej wzniosłymi i hero­icznymi w naszej historii wysiłkami społeczeństwa polskiego do wy­zwolenia się spod obcej dominacji i odbudowy niepodległego, suwe­rennego państwa polskiego. Wszystkie polskie powstania narodowe, i te zwycięskie i te które zakończyły się klęską wojskową, stanowi­ ły wielkie zwycięstwa moralne30, przybliżające odzyskanie wolności oraz mobilizujące kolejne pokolenia Polaków do walki o wolność. Powstania narodowe są symbolami polskiego bohaterstwa, patrioty­zmu i umiłowania wolności. Uprawniona jest teza, że ruch 10-mi­lionowej „Solidarności” był niezbrojnym powstaniem narodowym, po raz kolejny ukazującym światu potęgę i niezwyciężalność31 tego środka walki o wolność.

28 C. v. Clausewitz, wyd. cyt., s. 614.

29 Tamże, s. 620.22

Czym się charakteryzuje powstanie narodowe? Jest ono po­wszechnym zrywem (ruchem) wyzwoleńczym całego lub większo­ści społeczeństwa – w zbrojnym ale również i niezbrojnym działaniu, na całym lub większości terytorium narodowego – mającym na celu zniszczenie bądź wyparcie najeźdźcy (okupanta). Podstawową forma walki zbrojnej w powstaniu narodowym są działania nieregularne (wojna podjazdowa, szarpana, urywcza, partyzantka, dywersja), a gdy to jest możliwe (słaby przeciwnik) również działania regularne. Nie­orężne formy walki w powstaniu narodowym to obrona i walka cy­wilna oraz cywilne wsparcie (dostarczenie informacji; logistyka – za­opatrywanie, pomoc medyczna; prace inżynieryjne, itp.).

Źródła sukcesów powstań narodowych zakończonych zwycięstwami wojskowymi, np. powstania przeciwko Szwedom (1655–1960), powsta­nia wielkopolskiego (1918–1919), powstań śląskich (1919–1921) to:

a) powszechna wola społeczeństwa walki o wolność połączona z gotowością poniesienia trudów i ofiar;

b) powszechność udziału społeczeństwa w powstaniu – bezpo­średnio w walce lub w cywilnym wsparciu powstania;

30 Por. J. Piłsudski: „Być zwyciężonym i nie ulec to zwycięstwo, zwyciężyć i polec na laurach to klęska”.

31 Napoleon: „Gdy cały lud chce walczyć w swojej obronie i jest uzbrojony jest niezwyciężony”.23

c) utalentowane przywództwo mające wizję zwycięstwa, potrafią­ce porwać masy do powstania, zorganizować powstanie oraz spraw­nie nim kierować;

d) powszechne wyszkolenie wojskowe społeczeństwa;

e) posiadanie lub zdobycie uzbrojenia i sprzętu wojskowego w liczbie i jakości pozwalającej prowadzić walkę zbrojną z wrogiem;

f) umiejętność prowadzenia działań nieregularnych (wojny pod­jazdowej, szarpanej, urywczej, partyzantki, dywersji) w powszech­nej skali w połączeniu z działaniami regularnymi i obroną miast (miejscowa) oraz umiejętnością wykorzystania w walce zbrojnej obszarów leśnych;

g) skuteczne wsparcie powstania narodowego z zewnątrz (poli­tyczne, kadrowe, szkoleniowe, logistyczne, w tym dostawy broni i in­nych środków walki).

Przyczynami klęsk wojskowych powstań narodowych (kościusz­kowskiego, listopadowego, styczniowego, warszawskiego) były:

a) brak powszechnej woli walki społeczeństwa walki o wolność;

b) brak powszechnego zaangażowania społeczeństwa w powstanie;

c) improwizacja (brak przygotowania) powstania;

d) brak broni i wyposażenia wojskowego w czasie wybuchu po­wstania i niemożności zdobycia lub pozyskania w czasie powstania;

e) brak kadr dowódczych;

f) brak powszechnego wyszkolenia wojskowego społeczeństwa;

g) zlekceważenie lub nieumiejętność prowadzenia działań niere­gularnych w masowej skali;

h) brak skutecznego wsparcia powstania z zewnątrz kraju lub z obszaru nieobjętego powstaniem.24

Wykorzystanie dziedzictwa powstań narodowych do stworzenia odstraszającej, niepokonanej potęgi obronnej Polski w XXI wieku powinno obejmować:

a) powszechne wyszkolenie wojskowe Polaków połączone z po­wszechnym szkoleniem obronnym młodzieży;

b) inspirację tworzenia i wpierania przez państwo pozarządo­wych organizacji paramilitarnych: harcerstwa, Strzelca, stowarzy­szeń strzeleckich i myśliwskich, Ochotniczych Straży Pożarnych, grup rekonstrukcji militarnych, itp.;

c) utworzenie powszechnej Obrony Terytorialnej32 kontynuator­ki Obrony Narodowej 1937–1939 i Armii Krajowej, drugiego obok wojsk operacyjnych komponentu obronnego systemu wojskowego demokratycznego państwa33;

d) przygotowanie całych sił zbrojnych (wojsk operacyjnych, wojsk specjalnych i wojsk obrony terytorialnej) do prowadzenia działań nieregularnych w masowej skali w połączeniu z działaniami regular­nymi wojsk operacyjnych własnych i wsparcia sojuszniczego.

32 „Obrona terytorialna – komponent nowoczesnej struktury wojskowej, którego powiązanie z systemem niemilitarnym w decydujący sposób wpływa na skuteczność obrony narodowej”, International Military and Defence Encyclopedia, Washington 1993, t. 2, s. 2217–2218.

33 Konstytucja USA: „Dobrze zorganizowana milicja (współcześnie Homeland Defense/Obrona Terytorialna – przypis autora) jest niezbędna dla bezpieczeństwa wolnego państwa”.

Praca zbiorowa AON